محمد فربـُد – کارشناس ارشد مدیریت صنایع
آشفتگی بازار ارز که ناشی از رشد حجم نقدینگی، جو روانی حاکم بر بازار و متأثر از پارامترهای سیاسی است و نه منطق اقتصادی، در روزهای اخیر از سیر نزولی برخوردار شده است که خود حاکی از عدم توازن قیمت ارز در بازار با ارزش واقعی آن می باشد. نظرات متفاوت کارشناسان اقتصادی در این بین نشان از تفاوت دیدگاه ها و روش های متفاوت تعیین قیمت ارز دارد که در این مقاله به خلاصه ای از نقطه نظرات مختلف برخی کارشناسان اقتصادی می پردازیم.
اخیراً به نقل از ایسنا در تاریخ 15 مهرماه جاری در نشست موسسه دین و اقتصاد، آقای دکتر عباس شاکری، ارزش برابری نرخ دلار با ریال را 1850 تومان ارزیابی و اعلام نموده اند. محمدرضا جهان بیگلری کارشناس اقتصادی در 17 مهرماه جاری در مصاحبه با خبرآنلاین بر نرخ 2200 – 2000 تومانی دلار اشاره دارد و این عدد را نتیجه تقسیم حاصل جمع ذخایر ارزی، صادرات و GDP (تولید ناخالص داخلی) بر واردات می داند.
این درحالیست که دکتر محسن زنگنه در برنامه پایش نرخ دلار را 7200 – 6800 تومان ارزیابی نموده اند که مشروح آن در سایت تابناک مورخ 16 مهرماه جاری درج گردیده است. آقای آل اسحاق وزیر اسبق بازرگانی نیز ارزش دلار را در مصاحبه با خبرآنلاین 17 مهرماه 7000 تومان برآورد می نماید. در همین حال اقتصاددان دیگری به نام آقای هادی حق شناس نرخ دلار را بین 9 – 8 هزارتومان ارزیابی نموده اند که در تاریخ 17 مهرماه جاری در ایلنا منعکس گردیده است.
در این بین آقای دکتر حسین راغفر نیز در مصاحبه با ایلنا در تاریخ 15 مهرماه جاری دولت، صنایع پتروشیمی، فولادی ها، صنایع معدنی، اتاق بازرگانی و کسانی که به دنبال بی ثبات سازی سیاسی و اقتصادی در ایران هستند را ذی نفعان افزایش قیمت ارز معرفی کرد که می تواند منجر به بیکاری یک میلیون نفر شود و معتقدند که بسیاری از مردم با دلار 3500 تومانی هم قدرت خرید ندارند و دلار 9 -8 هزار تومانی باعث فروپاشی اقتصادی خواهد شد و راهکار اصلی را تعیین قیمت براساس توانائی بخش تولید می دانند. به تعبیر آقای راغفر مندرج در خبرآنلاین 13 مهر جاری حتی دلار 5000 تومانی نیز تولید را نابود خواهد کرد. مطالعه نظرات آقای دکتر راغفر در مصاحبه اخیر را به کلیه اهالی صنعت توصیه می نمایم.
ابراهیم رزاقی کارشناس اقتصادی در تاریخ 17 مهرماه جاری به دو شیوه تعیین قیمت دلار یکی متناسب با اختلاف تورم داخلی و خارجی و دوم سیاستی که چینی ها و قبل از آن ژاپنی ها انجام می دادند اشاره دارد که قیمت دلار را بسیار گران تعیین می کنند تا امکان واردات کالا مقدور نباشد و به نظر می رسد در حال حاضر در چنین وضعیتی هستیم.
انتظار جامعه صنعتی و قاطبه مردم این است که اقتصاددانان با هرتفکر اقتصادی (نهادگرایان یا طرفداران اقتصاد بازار) گرد هم آیند و نظرات واحدی را عرضه کنند اما با کمال تأسف شاهد این هستیم که در این حوزه همانند ورزش که در آن نیز در ورزش های انفرادی موفق تر هستیم در کار جمعی ناموفق جلوه می کنیم.
در ادامه بنده به پشتوانه چند دهه حضور در حوزه اقتصاد صنعتی و مطالعات گسترده اقتصادی در حوزه های خرد و کلان به توضیح موارد فوق پرداخته و در انتها به قیمت مورد انتظار ارز بر اساس روند بازار اشاره می نمایم:
1-قیمت 2200 - 1850 تومانی دلار با احتساب نرخ تورم در 4 دهه اخیر: جدول زیر که به همت برخی همکاران اینجانب تهیه گردیده است و از بدو انقلاب تاکنون را شامل می شود، بر اساس تفاضل دو نرخ تورم داخلی و دلار شکل گرفته و قیمت فوق را تائید می نماید به شرط اینکه تورم اعلام شده دقیق بوده و یا سبد کالائی که انتخاب شده و سهم هریک از اقلام در سبد خانوار برای کشف میزان تورم مطابق واقعیت باشد. اما چیزی که در این حوزه دارای اهمیت است اینکه براساس تورم اعلام شده حقوق و دستمزد شاغلین اصلاح گردیده و نرخ های ارز بالاتر از این به معنای کاهش قدرت خرید حقوق بگیران می باشد.
در این روش قیمت دلار با احتساب پیش بینی تورم 30 درصدی سال جاری 2200 تومان برآورد می گردد.
2-نرخ دلار 7200 – 6800 تومانی: این نرخ که مبدأ آن را دلار 3600 تومانی شکل داده است به شرح جدول زیر به دست می آید.
باتوجه به اعلام صندوق بین المللی پول که تورم سال جاری را قریب 30 درصد اعلام نموده است، قیمت دلار براساس این مدل حدود 6800 تومان به دست می آید. این نرخ در محدوده نظر آقای عسگر اولادی نیز می باشد.
3-نرخ دلار براساس روند بازار: براساس این روش روند قیمت دلار در بازار داخلی پس از انقلاب اسلامی مطالعه و نتایج آن برای اولین بار منتشر می گردد. امید است که مورد توجه و استفاده همکاران صنعتگر و سایر اقشار قرار گیرد.
3-1- روند رشد قیمت دلار تا پایان جنگ تحمیلی
از ابتدای انقلاب تا پایان سال 67 قیمت دلار با رشد متوسط سالانه 30 درصد از 70 ريال به 960 ريال تغییر یافته است. اما در سالهای بعد و پس از پایان جنگ روند رشد قیمت اصلاح و ضریب رشد کاهش یافته است.
3-2- روند رشد قیمت دلار تا سال 1381
در مرحله اول و دوم تعدیل اقتصادی که در زمان ریاست جمهوری آقایان مرحوم هاشمی و خاتمی صورت گرفت قیمت دلار با ضریب رشد 16.1 درصد از 960 ریال به 7950 ریال در سال 81 تغییر یافت. البته در زمان ریاست جمهوری مرحوم آقای هاشمی مرحله اول تعدیل اقتصادی صورت گرفته اما نتایج حاصله در سال 81 مجموع تعدیلات را بیان می کند.
3-3- روند رشد قیمت دلار تا پایان سال 91 (زمان اجراء تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد)
در مرحله سوم تعدیل اقتصادی قیمت ارز با رشد متوسط 15.8 درصدی در پایان سال 91 به 3450 تومان تغییر یافت، این مرحله تعدیل مصادف بود با شدیدترین تحریم های بین المللی که درآن زمان صادرات نفت به 800هزار بشکه در روز کاهش یافت.
3-4- روند رشد قیمت دلار تا پایان سال 97
در مرحله چهارم تعدیل اقتصادی که هم اکنون در جریان است، نرخ ارز با فرض طی مسیر دوره های گذشته و با رشد 16 درصدی از 3450 تومان به 8400 تومان در سال 97 بالغ خواهد گردید. این روند می تواند تا پایان دوره ریاست جمهوری آقای روحانی ادامه یابد. آنچه که مهم است اینکه باقی ماجرا بر می گردد به سود جویانی که بدون رعایت مصالح ملی به انتقال اطلاعات خلاف واقع به جامعه مبادرت می ورزند. دلیل مهمی که برای غیرواقعی بودن قیمت ارز در حال حاضر مشاهده می شود هجوم همسایگان ایران به منظور خرید کالای ایرانی است که نشان از قیمت غیرواقعی دلار دارد، براساس اصل برابری قدرت خرید این روش یکی از روشهای تعیین قیمت ارز است.
3-5- انتظار مشاهده قیمت در پایان سال 97
روند رشد قیمت ارز در بازار نشان می دهد که گفته آقای مسعود نیلی درخصوص تورم 20 درصدی در ساختار اقتصاد کشور مقرون به صحت است. زیرا رشد 16 درصدی قیمت ارز که حاصل تفاضل تورم واقعی داخلی و خارجی است، به طور نسبی عدد فوق را تائید می نماید.
نظر شما