روغن‌های گیاهی یک ماده کلیدی در رژیم‌های غذایی در سرتاسر جهان و منبع ضروری چربی‌ها هستند و حدود ۱۰ درصد از غذای کالری روزانه (۳۰۰ کیلوکالری در روز برای هر نفر) را تشکیل می‌دهند. طرفه اینکه یکی از مواد ضروری پخت و پز، به ویژه برای مصرف‌کنندگان فقیرند که نمی‌توانند به کره گران‌تر یا سایر چربی‌های حیوانی روی بیاورند. این تاثیر در سبد غذایی، آنها را به دومین گروه غذایی مهم بعد از غلات تبدیل می‌کند. همچنین روغن‌های گیاهی منبع تغذیه‌ای اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ و ویتامین‌های E و K هستند. عنصر واردات؛ سهمی حدود ۴۰ درصدی از مصرف جهانی روغن های گیاهی را تشکیل می دهد، که در مقایسه با سایر کالاها، به عنوان مثال غلات که کمتر از ۲۰ درصد چرخه تجارت جهانی است رقم بالایی در ارزش مبادله تجاری جهان محسوب می شود و تقریبا سه چهارم کشورهای جهان برای حداقل نیمی از نیازهای داخلی خود به بازارهای جهانی وابسته هستند. در نتیجه، بیشتر کشورها در مقایسه با غلات که کمتر معامله می‌شوند و بسیاری از کشورها در آن خودبسنده هستند، بیشتر در معرض شوک‌های صادرات روغن نباتی قرار می گیرند. در ترکیب معاملات بین المللی؛ روغن پالم (۵۸٪)، روغن سویا (۱۴٪)، روغن آفتابگردان (۱۳٪) و روغن کلزا (۷٪) و به طور متوسط ۹۲٪ از روغن های گیاهی معامله شده در بازارهای جهانی را بین سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ تشکیل می دادند. حدود ۸ درصد باقیمانده نیز شامل روغن های متنوع و مهم محلی مانند روغن زیتون، روغن پنبه دانه، روغن بادام زمینی، روغن گلرنگ و روغن هسته خرما است. اندونزی و مالزی ۹۲ درصد از کل صادرات روغن نخل را طی سال های (۲۰۱۹-۲۰۲۱ )به خود اختصاص داده اند. صادرکنندگان عمده روغن سویا عبارتند از آرژانتین (۴۶٪ از صادرات جهانی در این دوره)، برزیل (۱۰٪)، اتحادیه اروپا (۸٪) و ایالات متحده (۸٪). کانادا صادرکننده عمده روغن کلزا (کلزا) است که ۵۸ درصد از صادرات روغن کلزا را به خود اختصاص داده است، اما روسیه (۱۳ درصد)، اتحادیه اروپا (۸ درصد) و بلاروس (۷ درصد) نیز صادرکنندگان مهمی هستند. روغن های گیاهی از نظر طعم و کاربرد برای غذاهای مختلف متفاوت است، اما تا حد زیادی برای بسیاری از کاربردهای صنعتی غذا و استفاده خانگی قابل جایگزینی هستند. در نتیجه، نوسانات قیمتی روغن های نباتی از هم تاثیر می پذیرد با این وجود، جایگزین‌ها می‌توانند به دلیل مسائل مربوط به آلرژی و الزامات برچسب‌گذاری ملی، برای تولیدکنندگان مواد غذایی درد سر ایجاد کنند. یا به واسطه ضرورت ها در تولید بیودیزل کمبود عرضه تشدید شود. موضوع دیگری که بر عرضه و قیمت جهانی روغن نباتی تأثیر می گذارد، رشد اخیر ظرفیت بیودیزل در اروپا و کارائیب است. ۳۱ میلیون تن روغن نباتی که در حال حاضر در سطح جهان به بیودیزل تبدیل می شود، معادل کالری تغذیه بیش از ۳۲۰ میلیون نفر در سال است. تولید سوخت های بیودیزل که عمدتاً به دلیل مقرراتی که ترکیب آنها را در منابع سوخت و یارانه ها برای تشویق به استفاده از آنها الزامی می کند، طی ۲۰ سال گذشته از کمتر از ۱٪ کل مصرف روغن نباتی در سال ۲۰۰۳ به تقریباً ۱۵٪ تا سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. کشورهایی مانند ایالات متحده، آرژانتین و برزیل (عمدتاً روغن سویا)، اندونزی و مالزی (روغن نخل)، اتحادیه اروپا و کانادا (عمدتاً روغن کلزا و روغن پالم) در برنامه تولید بیودیزل بسیار فعال اند. اصرار بر تولید بیودیزل فشار بیشتری بر قیمت جهانی روغن نباتی وارد می کند. قبل از بحران روسیه و اوکراین، عرضه جهانی روغن نباتی به دلیل خشکسالی در مزارع کلزای کانادا و افزایش تولید بیو دیزل مبتنی بر روغن سویا و سایرعوامل محیطی کاهش یافته بود. خشکسالی در آمریکای جنوبی باعث کاهش شدید عملکرد دانه سویا، به ویژه برای بزرگترین تولید کننده آن، برزیل شد. در نتیجه، پیش‌بینی می‌شد که صادرات سویا برای آرژانتین، برزیل و پاراگوئه ۵ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یابد. تولید روغن پالم مالزی به دلیل تاثیرات "طوفان رایه" در دسامبر ۲۰۲۱ و کمبود شدید نیروی کار و سایر مشکلاتی که این صنعت در مالزی از سال ۲۰۱۹ با آن مواجه بوده کاهش یافته است، این چالش، با محدودیت های پاندمی کوئید و قرنطینه کارگران تشدید شده است. تولید کلزای کانادایی علی‌رغم افزایش ۸ درصدی سطح زیر کشت، تحت تأثیر خشکسالی برای سال‌های ۲۰۲۱/۲۲ نسبت به سال قبل ۳۵ درصد کاهش یافت، در نتیجه، تخمین زده می شود که صادرات کلزا ۵۰ درصد تقلیل یافته و صادرات روغن کلزا نسبت به سال گذشته ۲۰ درصد کاهش یابد. بنابراین اگرچه قیمت بسیاری از روغن های گیاهی مانند تعدادی از کالاهای اساسی دیگر، قبل از جنگ اوکراین در فوریه در سطح بسیار بالایی قرار داشت اما از آن زمان تاکنون، قیمت روغن نباتی به طور متوسط تقریباً ۳۰ درصد افزایش یافته است. روغن آفتابگردان مستقیماً با افزایش بیش از ۴۰ درصدی از روز شروع بحران تاکنون بیشترین تأثیر را داشته است که حدود ۱۳ درصد روغن های گیاهی معامله شده در بازارهای جهانی را به خود اختصاص می دهد. شاخص قیمت روغن نباتی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (محصول واسطه ای کلیدی برای بسیاری از کالاهای مصرفی) در مارس ۲۰۲۲ به بالاترین حد خود رسید و از ابتدای سال به فاصله کمتر از دو ماه ۲۳ درصد افزایش یافت. اگرچه بازار اکنون به طور موقتی اندکی آرام شده است، اما به نظر من آرامش قبل از طوفان است.
در ۵ سال اخیر، اوکراین و روسیه روی هم حدود ۷۵ درصد از روغن آفتابگردان را تشکیل می‌دادند مجموع صادرات از اوکراین و روسیه به طور متوسط ۷۷ درصد از ترکیبات اصلی و جانبی روغن آفتابگردان جهان را طی سال های ۲۰۲۰/۱۹-۲۰۱۸ تامین کرده است اوکراین و روسیه به طور متوسط هر کدام بیش از یک درصد از صادرات جهانی سویا را هم تامین میکردند. تا سال ۲۰۲۱ اوکراین و روسیه به ترتیب حدود ۵۰ و ۲۵ درصد از روغن آفتابگردان معامله شده در جهان را به خود اختصاص می دهند. از آنجایی که روغن‌های گیاهی نیاز به فرآوری کمی دارند یا اصلاً نیازی به فرآوری ندارند، افزایش قیمت‌ها از پیش، به مصرف‌کنندگان منتقل شده و برخی کمبودهای خرده‌فروشی را به وجود آورده است. 
بعد از شروع جنگ؛ بسته شدن بنادر مانع از خروج تقریباً نیمی از روغن آفتابگردانی شدکه معمولاً از برداشت سال گذشته صادر می شدند. تنها کریدور جایگزین نیز مسیرهای پرهزینه تر به سمت غرب از طریق رومانی یا لهستان بود. علاوه بر کهنگی تکنولوژیک،تاسیسات فرآوری مختل شده و متاسفانه بخش اعظم منطقه پرورش آفتابگردان اوکراین در شرق "رودخانه دنیپر" واقع شده است، جایی که بخش عمده ای از درگیری ها باعث شده صادرات روسیه تحت تأثیرات مشترک اختلالات تجارت دریایی در دریای سیاه، محدود شود. برای روغن های گیاهی، فوری ترین اختلالات جهانی مربوط به صادرات روغن آفتابگردان بود. بازارهای مهم شامل هند، اتحادیه اروپا و چین که مجموعا بیش از ۷۶ درصد از کل صادرات اوکراین را تشکیل می دهند، تنها پس از چند روز درگیری، در بازار کالا دچار تزلزل شدند و قیمت روغن آفتابگردان FOB دریای سیاه اوکراین با ۴۷۰.۵۰ دلار افزایش از ۱۴۸۰ دلار آمریکا در هر تن، در نهایت به حدود ۱۹۵۰.۵۰ دلار در هر تن رسید. این بالاترین میزانی است که روغن آفتابگردان (FOB) دریای سیاه از سال ۲۰۱۸ به آن رسیده است. این افزایش قیمت تمام رکوردهای قبلی را شکست. کشورهای دریای سیاه نیروگاه های تولید و صادرکنندگان بزرگ روغن آفتابگردان هستند. یکی از تأثیرات فوری جنگ را باید در کاهش قابلیت‌های کاشت آفتابگردان در اوکراین جستجو نمود، زیرا نیروهای روسی به سرعت وارد مناطق تولید در شرق این کشور مانند "خارکف و لوهانسک" شدند. کاشت را مختل و دسترسی بذر را محدود کردند. تقریباً ۴۰ درصد از تولید کشاورزی دانه های روغنی در اوکراین توسط کشاورزان خرده‌مالک در مناطق" Kherson، Mykolaiv، Kirovohrad" جنوبی انجام می‌شود، که به احتمال زیاد در حال حاضر بیشتر درگیر دفاع از سرزمین و خدمات نظامی هستند. کاملا پیداست که تاخیر در کاشت بهاره سویا و آفتابگردان باعث کاهش متوسط عملکرد در هکتار شد. در اوکراین، تخم های آفتابگردان در ماه های آوریل و می کاشته می شود و برداشت معمولاً از سپتامبر آغاز می شود. آخرین پیش بینی وزارت کشاورزی ایالات متحده نشان می دهد تولید ۹.۵ میلیون تن است که ۴۶ درصد کاهش نشان می دهد. اکنون فقط شرکت های کوچک تولید کننده روغن در اوکراین فعالیت می کنند. مشکل دیگراین واحدها، تولید بیش از حد کنجاله آفتابگردان در کارخانه ها است، به طوری که مدیران کارخانه ها خود را با انباشت میزان زیادی کنجاله برای نگهداری و تقاضای مصرف و خرید آن، در سطوح بسیار پایین می بینند. بنابراین عملا کارخانه های روغن متوقف شده اند زیرا جایی برای ذخیره وجود ندارد. ظرفیت تولید روغن اوکراین بسیار بیشتر از تولید تخم آفتابگردان در منطقه است. بر اساس داده های وزارت کشاورزی ایالات متحده، ظرفیت کل تولید پرس دانه های روغنی اوکراین در سال ۲۰۲۱ حدود ۲۳ میلیون تن بود که ۱۹ میلیون تن آن تخم آفتابگردان بود. به دلیل تمرکز بر بازار صادرات، اکثر کارخانه های تولید روغن اوکراین از نظر لجستیکی در نزدیکی بنادر دریای سیاه قرار دارند و اغلب از مناطق کاشت بذر در بخش های مرکزی و شرقی کشور دور هستند.این جنگ، کارخانه‌های اوکراینی را از کار انداخته است. با توقف معاملات و عدم عرضه تخم آفتابگردان، اکثر کارخانه های تولید روغن آفتابگردان به طور کامل تعطیل شدند.از سوی دیگر، همراه با بسته شدن بنادر اصلی حمل و نقل، و ریسک بالای بانکها، واردکنندگان عمده روغن آفتابگردان اکنون نگران تامین منابع خود هستند. تعطیلی کارخانه های تولید روغن آفتابگردان و تأسیسات حمل و نقل بر صنعت بسته بندی روغن خوراکی در اوکراین نیز تأثیرات بدی گذاشته است. بر اساس گزارشات ( Future Market Insights) انتظار می‌رفت که فروش روغن خوراکی بسته‌بندی شده تا سال ۲۰۲۵ از ۵ میلیارد دلار فراتر رود. با این حال، با توجه به وضعیت فعلی، این فروش احتمالاً در ماه‌های آینده کاهش می‌یابد. از جنبه لجستیکی نیز، صادرات روغن گیاهی اوکراین با بسته شدن ناگهانی بنادر دریای سیاه مانند "چورنومورسک و اودسا" که مراکز اصلی صادرات روغن آفتابگردان بودند، آسیب دیده است. اما یکی از مهم ترین چالش ها رفتار صادر کنندگان دیگر طی سه ماه ابتدایی شروع جنگ بود، این رفتار با افزایش ریسک محدودیت های صادراتی، عرضه جهانی روغن نباتی را بیشتر تهدید نموده است.در بحبوحه بحران، محدودیت های تجاری اعمال شده توسط صادرکنندگان عمده روغن نباتی، نوسان قیمت ها و به همراه آن، آسیب پذیری خانوارهای فقیر، ناامنی غذایی در سراسر جهان را افزایش داده است. محاسبات "دیده بان محدودیت‌های صادراتی" (IFPRI) نشان می‌دهد که حدود ۴۳ درصد روغن‌های گیاهی معامله شده در بازارهای جهانی تحت تأثیر نوعی محدودیت صادراتی قرار گرفتند. محدودیت‌های صادرات روسیه، اعمال افزایش مالیات تدریجی بر واردات روغن پالم در ماه مارس، اندونزی ممنوعیت صادرات روغن پالم خام و تصفیه شده را از ۲۸ آوریل اعلام کرد. اندونزی که تقریباً ۶۰ درصد از تولید جهانی روغن پالم را به خود اختصاص می دهد، این کشور صادرات روغن پالم را برای محدود کردن تورم قیمت مواد غذایی در داخل ممنوع اعلام کرد. اندونزی تنها ظرفیت ذخیره سازی ۲ میلیون تن روغن پالم را دارد، اما ۲.۳ میلیون تن در ماه تولید می کند. اگرچه دولت اندونزی مجبور شد که این ممنوعیت را ظرف ۲۶ روز تا هفته چهارم ماه می کاهش دهد تا انبار و مخازن را از سرریز شدن را حفظ کند مالزی، دومین تولید کننده بزرگ این نوع روغن ها، هنوز در حال مدیریت بهبود پس از همه گیری است و به آرامی مرزهای خود را باز می کند (و حتی در آن زمان تنها ۲۵ درصد از سهم بازار جهانی را به خود اختصاص می داد). این پدیده ها، نیازهای" انتظاری- وارداتی" در هند و بنگلادش را که برای تامین نیازهای مصرفی خود به شدت به روغن پالم وابسته هستند و برخی دیگر ازکشورها را تشدید کرد. محدودیت های صادراتی بازار روغن سویا را مختل نمود. چنانکه در ۱۳ مارس، آرژانتین صادرات روغن سویا و کنجاله را محدود کرد، سپس در ۳۱ مارس مسیر خود را تغییر داد و اجازه صادرات را داد، اما مالیات صادرات بر این محصولات را از ۳۱ درصد به ۳۳ درصد افزایش داد. همه این عوامل به افزایش قیمت روغن نباتی در سطوحی بی سابقه کمک کرده است.
طی ۵ ماه گذشته، کمبود روغن آفتابگردان به شدت به اتحادیه اروپا ضربه زده است. طبق اعلام انجمن صنعت روغن نباتی و پروتئین اتحادیه اروپا، " FEIDOL " اوکراین صادرکننده اصلی قاره اروپاست و پالایشگاه‌های روغن‌های گیاهی اتحادیه اروپا بین ۳۵ تا ۴۵ درصد از روغن آفتابگردان مصرفی اتحادیه اروپا را از اوکراین تأمین می‌کنند. جایگزینی این حجم از روغن تخم آفتابگردان در کوتاه مدت دشوار است و ممکن است غیرممکن باشد، زیرا سایر بازیگران بازار جهانی نیز با کمبود مشابهی در عرضه خود مواجه هستند. اگرچه اوکراین در صادرات مقادیر محدودی از طریق راه آهن به اروپا موفق شده است، اما تجارت عمدتا تعطیل است و یافتن روغن آفتابگردان در اروپا سخت شده است  به طوری که تصمیم گرفتند، دستور العمل های محصولات خود را با هدف جایگزینی روغن آفتابگردان با روغن (کانولا) در صورت امکان، مجدداً فرموله کنند. روغن آفتابگردان ۱۳ درصد از کل روغن نباتی تجارت بین المللی را تشکیل می دهد و اوکراین به طور سنتی حدود نیمی از آن را بر عهده داشت.  به طور تاریخی، بنادر" Reni و Izmail " در امتداد رودخانه دانوب در جنوب اوکراین مقصد اصلی محموله‌های دریایی برای خروج از کشور بوده‌اند، اگرچه ظرفیت بارگیری محدود و تقاضای زیاد برای صادرات محصولات باعث تأخیر شدید و ازدحام شده است. حتی صادرات روغن آفتابگردان به سایر بنادر اروپایی مانند "گدانسک" در لهستان و "کنستانتا" در رومانی منتقل شده اما به معضل افزایش زمان حمل و نقل منجر گردیده است. فراتر از مسائل داخلی در اوکراین، کاهش علاقه خریداران نیز به بازار روغن آفتابگردان فشار آورده است، زیرا مشتریان دائمی در هند و چین به دنبال روغن های جایگزین از روسیه و اوکراین هستند. بر اساس داده های ( USDA)، هند و چین روی هم نزدیک به ۳۸ درصد از واردات جهانی روغن آفتابگردان در سال ۲۰۲۰/۲۱ را تشکیل داده اند.بر اساس آمارها، با تقاضای بسیار کم، شرکت‌های روغنی کوچک مجبور شده‌اند تا حجم زیادی از روغن آفتابگردان را تخفیف دهند و از این طریق علاقه خرید را به خود جلب کنند. یکی از مقصدهایی که از کاهش قیمت ها استفاده کرده است، ترکیه است که در طول تاریخ روغن خام آفتابگردان را وارد کرده و محصول تصفیه شده را مجددا صادر کرده است. ترکیه بیشتر از قیمت‌های تخفیف‌خورده بهره می‌برد. آنها گازوئیل را به اوکراین می فرستند و این لنج ها را برای سفر برگشت با روغن آفتابگردان با قیمت تخفیفی بارگیری می کنند. اروپا به دلیل استانداردهای بهداشتی از مخلوط کردن روغن خام با روغن نباتی این اجازه را ندارد، اما برای ترکیه این مساله مطرح نیست. ایران نتوانسته چندان که بدان نیازمند است از این آشفتگی در بازار روغن گیاهی طرفی ببندد. تلاش‌های مسکو برای دلارزدایی از اقتصاد روسیه و تجارت خارجی فرصتی را برای ایران فراهم می‌کند تا تجارت کشاورزی خود را با روسیه تقویت کند. ایران و روسیه باید به طور مشترک برای ایجاد مکانیسمی برای محافظت از مبادلات تجاری و مالی کشاورزی خویش در مقابل ریسک های تحریم ها طرح نو دراندازند. اگرچه روغن آفتابگردان تنها ۱۰ درصد از روغن های گیاهی جهان را تشکیل می دهد، چشم انداز صادرات روغن آفتابگردان و سایر روغن های جایگزین نیز نامشخص است قیمت های آتی روغن آفتابگردان دریای سیاه تا کنون ۱۱ درصد افزایش یافته است. واردکنندگان عمده روغن آفتابگردان، از جمله هند، اتحادیه اروپا، چین، ایران و ترکیه، باید تامین‌کنندگان دیگر یا سایر روغن‌های گیاهی را بیابند، که این امر می‌تواند برای مثال روی قیمت آتی روغن‌های نخل، سویا و کلزا تأثیر بگذارد. در بهترین شرایط، قیمت‌ها احتمالاً در طول سال جاری و تا سال ۲۰۲۳ بالا باقی می‌مانند. بررسی ها در ایالات متحده نشان می‌دهد که کشاورزان ایالات متحده قصد دارند سطح سطح زیر کشت سویا را در سال جاری افزایش دهند و نشانه‌های اولیه نشان می‌دهد که تولید سویای آمریکای جنوبی و تولید کلزا در اتحادیه اروپا نیز می تواند دوباره افزایش یابد. اکنون علاوه بر استرسی که زنجیره تامین سیستم غذایی در کشورهای واردکننده مستقیم روغن نباتی روسیه و اوکراین با آن مواجه هستند با پیامدهای کووید-۱۹ ،تورم جهانی قیمت مواد غذایی، ریسک تولید، ریسک های تجاری ریسک لجستیک ریسک قیمت موج گرمای بی‌سابقه و اختلالات زنجیره تامین و لجستیک در منطقه دریای سیاه در نهایت کسری وجود خواهد داشت. زنجیره‌های تامین سنتی از بین خواهد رفت و در نتیجه اثر نامطلوبی بر اقتصاد روغن های گیاهی خواهد داشت. بنابراین باید به دنبال تامین کنندگان جدید یا بهره برداری از اتحاد راهبردی با روسیه از طریق خرید روغن گیاهی با کیفیت و مطمئن بود.گرمایش جهانی از جنوب به شمال در حال حرکت است و با نزدیک‌تر شدن بحران به یک درگیری فرسایشی منجمد، اختلال طولانی‌تر در صادرات روغن های گیاهی به طور فزاینده‌ای محتمل است. بنابراین نیاز به سیاست های ژرف اندیش تر و آینده نگرانه تری در خصوص تجارت دانه های روغنی برای کشور داریم.