ابراهیم نژاد رفیعی- "«کشاورزی»، ناجی اقتصاد، قاتل تحریم" عنوان پرونده خبری ــ تحلیلی است که با هدف انتقال پیام مهم "حل عمده مشکلات اقتصاد با رونق تولید کشاورزی" در سال جاری توسط خبرگزاری تسنیم منتشر خواهد شد.

بر اساس اسناد تاریخی، ایران یکی از اولین سرزمین‌هایی بوده که در آن کشاورزی انجام شده و از گذشته شغل بسیاری از مردم کشورمان کشاورزی و دهقانی بوده است اما با ورود نصف و نیمه کشاورزی مدرن غربی، کشاورزی سنتی کشورمان داشته‌های خود را که با منابع موجود سازگاری داشت به‌مرور از دست داد و تعادل در این بخش به هم ریخت.

براساس گزارش‌های مرکز آمار ایران، 3 میلیون و 359 هزار  بهره‌بردار در حوزه کشاورزی و حدود 16 میلیون هکتار اراضی قابل کشت در کشور وجود دارد و سالانه حدود 120 میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در کشورمان تولید می‌شود.

از کل اراضی کشاورزی کشور 46.2 درصد، اراضی کشاورزی آبی با میانگین 9.2 هکتار برای هر بهره‌برداری دارای اراضی آبی و بقیه اراضی کشاورزی دیم با میانگین 6.9 هکتار برای هر بهره‌برداری دارا است.

از اراضی کشاورزی آبی 78.7 درصد به اراضی زراعی آبی (زیرکشت محصولات سالانه و آیش) و بقیه به اراضی باغ و قلمستان آبی اختصاص دارد، حال آن‌که نسبت اراضی زراعی دیم به کل اراضی کشاورزی دیم برابر با 1.98 درصد است.

ایران به‌لحاظ جمعیتی در رتبه 18 جهان قرار دارد اما در تولید 21 محصول کشاورزی رتبه‌های تک‌رقمی را بین کشورهای جهان به خود اختصاص (بر اساس آمار سال گذشته فائو) داده است.

ایران در زمینه تولید دو محصول مهم خرما و پسته رتبه 2 جهان را داراست. رتبه سوم جهان در زمینه تولید گیلاس، خربزه، هندوانه، گردو، بادام و زردآلو نیز به ایران اختصاص دارد. کشور ما در زمینه تولید خیار، انجیر و کیوی در رتبه چهارم جهان قرار گرفته است. رتبه پنجم بزرگترین تولیدکننده هلو، پیاز و بادنجان نیز به ایران اختصاص دارد.

همچنین ایران در زمینه تولید سیب درختی و اسفناج رتبه ششم جهان، در زمینه تولید قارچ و گوجه‌فرنگی رتبه هفتم، در زمینه تولید انگور، لیمو و پرتقال رتبه نهم را به خود اختصاص داده است.

رتبه ایران در زمینه تولید چغندر قند و چای 11، سیب‌زمینی 13، جو و گندم 15، کنجد 16، سبزیجات 19 و زیتون و توت‌فرنگی 20 اعلام شده است.

بر این اساس ایران در زمینه تولید 30 محصول مهم کشاورزی جزو 20 کشور نخست دنیا قرار گرفته است که نشان‌دهنده ضریب بالای امنیت غذایی و خوداتکایی این کشور در تأمین نیازهای غذایی ساکنان خود است.

بنابراین گزارش، بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته ایران می‌تواند علاوه بر تأمین امنیت غذایی جمعیت 81میلیونی خود غذای 300 میلیون نفر را با اجرای کشاورزی حفاظتی اما مدرن، طولی و با افزایش عملکرد و بهره‌گیری از ظرفیتهای مغفول، تولید کند.

در این شرایط کشاورزی ایران می‌تواند به بازار بزرگ کشورهای همسایه و آسیای میانه و حتی کشورهای اروپایی صادرات خوبی داشته باشد و کشور را در اقتصاد بدون نفت یاری کند.

 

با وجود همه این استعدادها سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی کشور تنها 5 تا 10 درصد است. بر اساس آخرین آمار مرکز آمار ایران، سطح اراضی از 16 میلیون هکتار در سال 82 به 14٫7 میلیون هکتار در سال 93 کاهش یافته و همچنین متوسط اراضی کشاورزی یک بهره‌بردار در کل کشور 4٫9 هکتار است.

تعداد بهره‌برداران کشاورزی از 4 میلیون و 200 هزار نفر به 4 میلیون و 43 هزار نفر رسیده است که کاهش 6درصدی را در این مدت نشان می‌دهد.

بر اساس اعلام سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی هرساله به‌دلیل کمبود امکانات و جذابیت‌های بخش کشاورزی به‌طور 3میانگین 50 هزار نفر از تعداد کشاورزان کم می‌شود.

 

کشور هلند حدود دوسوم خوزستان یعنی 43هزار کیلومترمربع وسعت دارد و از دو استان گیلان و مازندران ما کوچک‌تر است؛ متوسط بارندگی سالانه آن 850 میلی‌متر و متوسط بارندگی این دو استان، بالای 900 میلی‌متر است. این کشور کوچک اروپایی با در اختیار داشتن کشاورزی دانش‌محور مصرف آب برای محصولات کلیدی را تا 90 درصد کاهش داده است.

هلند با قابلیت‌های کشاورزی کمتر از ایران، 9 میلیارد دلار صادرات گل دارد و مجموع صادرات محصولات کشاورزی این کشور در سالهای مختلف 79 تا 88 میلیارد دلار اعلام شده به‌طوری که این رقم بیشتر از مجموع صادرات ایران در بهترین وضعیت فروش نفت است و این کشور کوچک اروپایی همواره میان چند کشور بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی قرار داشته است.

یکی از دلایل پایین‌بودن بهره‌وری در بخش کشاورزی و به‌ویژه مصرف آب، سطح پایین بهره‌مندی از سیستم‌های نوین آبیاری در اراضی کشور است (درحالی که این امر از نقاط قوت کشاورزی هلند به‌حساب می‌آید) به‌طوری که از 14.7 میلیون هکتار اراضی کشاورزی موجود تنها  1.7میلیون هکتار از اراضی کشاورزی به آبیاری تحت فشار مجهز شده است.

بخش کشاورزی ایران مانند سایر بخش‌های اقتصادی درگیر بوروکراسی اداری و تصمیمات یک‌شبه است و آزاد و ممنوع شدن‌های پی‌درپی صادرات محصولات کشاورزی ضربه‌های متعددی بر اقتصاد کشاورزی وارد کرده که نیازمند اصلاحات است.

بنابراین گزارش رونق تولید در کشاورزی با توجه به سطح اشتغالزایی بالایی که دارد می‌تواند بخش زیادی از مشکلات کشور را حل کند و با خودکفایی و افزایش درآمدهای ارزی حاصل از صادرات، از اثرات تحریم‌ها علیه کشورمان به‌شدت بکاهد؛ از طرفی باید توجه داشت که تولید کشاورزی در مقایسه با سایر بخشهای اقتصادی کشور کمترین سطح وابستگی را به خارج از کشور دارد.

افزایش تولید در بخش کشاورزی حتی باعت کنترل تورم در کشور نیز می‌شود به‌طوری که هرچه وضعیت تولید در کشورمان بهتر و فراوانی کالا بیشتر باشد، آثار مثبتی در مقابله با تورم دارد و به‌طور همزمان به بهبود معیشت کشاورزان و مردم کمک می‌کند.

بنابراین گزارش سال 98 یکی از پربارش‌ترین سالهای نیم قرن اخیر کشور است که با وجود اینکه بخش زیادی از این منابع به‌نفع بخش کشاورزی استفاده و ذخیره نشد اما کماکان می‌تواند شرایط استثنایی برای کشاورزی کشورمان بعد از سالها کم‌آبی ایجاد کند.

خبرگزاری تسنیم در نظر دارد در سال 98 که به رونق تولید نامگذاری شده است، پرونده‌ای با عنوان "«کشاورزی»، ناجی اقتصاد، قاتل تحریم" بازگشایی کند با هدف ارسال این پیام مهم به مخاطبان که "در شرایط امروز کشور که اقتصاد درگیر مشکلات عمده‌ای شامل تورم؛ رکود، بیکاری، کاهش درآمدهای ارزی، کمبود کالا و تحریم مواجه است، تمرکز دولت و مسئولان بر رونق بخش کشاورزی و حل مشکلات و موانع تولید در این بخش می‌تواند عمده مشکلات اقتصادی کشور را حل کند و اثرات تحریم را به حداقل برساند".

تسنیم