مواد غذایی> ایران در زمینه تولید پسته در جایگاه دوم جهانی بعد از ایالات متحده آمریکا قرار دارد و تولید و صادرات پسته ایرانی، سالانه در حدود ۱ تا ۵ /۱میلیارد دلار برای ایران، ارز آوری دارد. البته این رقم در شرایطی است که ایران تاکنون نتوانسته مانند برخی دیگر از محصولات تولیدی خود موفقیت چشم‌گیری در ایجاد ارزش افزوده برای پسته به دست بیاورد.
به‌رغم اینکه ایران پتانسیل بالایی در زمینه تولید پسته دارد، اما طی چند سال اخیر به‌دلیل معضلاتی از قبیل کم‌آبی، سرمازدگی، ضعف مدیریتی و تحریم‌های موجود، تولید سالانه پسته در کشور روند کاهشی داشته و همین موضوع مسیر را برای آمریکا هموار کرده است و صادرات پسته این کشور روز به‌روز افزایش می‌یابد.
اگرچه ایران با دارابودن ۳۵۷هزار هکتار، از نظر سطح زیرکشت پسته در دنیا مقام اول را دارد، اما متوسط میزان برداشت محصول در واحد سطح در کشور ما بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم است. این در حالی است که این رقم در آمریکا به 6 /2تن می‌رسد. از این رو امروزه آمریکا به اولین صادرکننده این محصول در سطح جهان تبدیل شده است.
طبق آمار سازمان فائو، آمریکا با تولید بیش از 400هزار تن پسته در سال اولین کشور بزرگ تولیدکننده این محصول در جهان است. ایران با تولید بیش از 300هزار تن پسته در سال در رتبه دوم این رده بندی قرار دارد. در این میان کشور ترکیه به‌عنوان نزدیک‌ترین رقیب ایران در منطقه با تولید 170هزار تن در رتبه سوم قرار دارد.
تولید پسته در ایران
در حال حاضر استان‌های کرمان، سمنان، یزد، مرکزی، قزوین، خراسان شمالی، جنوبی و رضوی و تهران از مناطق اصلی تولید پسته در ایران به‌شمار می‌آیند و ۸۰درصد پسته تولیدشده در ایران، از این مناطق به‌دست می‌آید. اما به‌طور کلی رفسنجان قطب تولید پسته در ایران است و سالانه مقادیر قابل توجهی از نیاز بازار توسط این منطقه تامین می‌شود.
براساس آمار انجمن پسته ایران، پیش‌بینی می‌شود که مجموع پسته خشک تولیدی کل کشور در سال 1400 به 150هزار تن برسد. این پیش‌بینی بر اساس بررسی، جمع‌بندی و بحث پیرامون آمار و اطلاعات دریافتی از بیش از 200 نفر از باغداران پسته سرتاسر ایران در جلسه 16 تیرماه 1400 کمیته باغبانی انجمن به‌دست آمده است. در جدول پیوست، پیش‌بینی مقدار پسته تولیدی در سال محصولی1400 به تفکیک استان‌های پسته‌خیز کشور و مناطق استان کرمان ارائه شده است.
ضمن مطالعه آمار میزان تولید محصول پسته کشور در سال 1400 توجه به این نکات ضروری است: هرسال مقداری از پسته تر عمدتا محصول استان‌های خراسان‌رضوی و سمنان صرف ترخوری به‌صورت میوه تازه می‌شود که در مقادیر مندرج در جدول فوق منظور نشده است.
همچنین برآورد فوق صرفا نمایانگر مقدار پیش‌بینی کمیته باغبانی انجمن پسته ایران است و احتمال خطا نسبت به مقدار واقعی محصول وجود دارد.
کاهش ۲۵درصدی تولید پسته در سال 1400
اگرچه براساس اعلام فائو، ایران در سال ۲۰۲۰ رتبه نخست تولید پسته را کسب کرد، اما بر اساس شواهد موجود امسال عوامل متعددی از قبیل خشکسالی نیز به روند تولید پسته آسیب زده است.
محمد صالحی، رئیس انجمن پسته نیز با اعلام اینکه در سال ۱۴۰۰ تولید این محصول، بین ۲۰ تا ۲۵درصد کمتر از سال ۹۹ است، می‌گوید: البته این کمبود تولید طبیعی است. زیرا برداشت پسته در یک سال کمتر و سال دیگر بیشتر است. ضمن اینکه در بعضی از شهرها سرمازدگی و گرمازدگی در کاهش تولید پسته اثرگذار بوده است. در این میان به گفته صاحب‌نظران، برای کسب جایگاه اول جهانی تولید پسته باید دو برنامه مشخص اجرایی شود که شامل توسعه پایدار کشت پسته در مناطق مستعد و افزایش میزان تولید و بهره‌وری در واحد سطح در باغات موجود است.
عوامل متعددی در تعیین قیمت پسته نقش دارند. یکی از فاکتورهای مهم در قیمت پسته، عرضه و تقاضا و میزان صادرات پسته ایران است. درصورتی‌که میزان تولید سالانه کاهش یابد و از طرفی حجم صادرات افزایش پیدا کند، قیمت پسته گران‌تر می‌شود و عکس آن نیز صادق است.
به گفته کشاورزان، امسال علاوه بر خشکسالی، رشد هزینه تمام‌شده تولید از قیمت نهاده‌ها گرفته تا نرخ دستمزد کارگران باعث شده پسته گران‌تر از سال گذشته به دست مردم برسد. به‌طوری‌که امسال قیمت هر کیلو پسته تر در سطح خرده‌‌فروشی به ۱۴۰هزار تومان رسیده است. البته دخالت واسطه‌ها، رشد نرخ تورم و قیمت دلار نیز به‌صورت غیرمستقیم و با افزایش هزینه‌های تولید سبب افزایش قیمت پسته در ایران می‌شود.
رئیس انجمن پسته درخصوص قیمت پسته می‌گوید: اکنون قیمت جهانی پسته حدود ۲۵درصد نسبت به چهار ماه پیش گران شده و در داخل کشور به علت نوسان نرخ دلار نمی‌شود قیمت دقیقی اعلام کرد. آمریکا، ایران و ترکیه به ترتیب به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پسته، تعیین قیمت پسته را در اختیار دارند.
فضای رقابتی ایجاد شده بین این سه کشور سبب شده است تا هر یک از آنها به دنبال تولید بیشتر پسته باشند، درنهایت این فضای رقابتی می‌تواند تاثیر زیادی در قیمت‌گذاری پسته داشته باشد.
همچنین از آنجا که نزدیک به 90درصد پسته تولید شده در کشور، برای صادرات در نظر گرفته می‌شود، این موضوع روی قیمت پسته در بازارهای داخلی تاثیرگذار است و سبب شده که قیمت دلار و قیمت جهانی پسته، منجربه تغییر قیمت پسته در داخل کشور شود.
90درصد پسته تولیدی صادر می‌شود
از مجموع پسته تولیدی در ایران تنها ۱۰ تا 20درصد از این محصول به مصرف داخلی می‌رسد. به طوری که مصرف سالانه پسته برای هر خانواده ایرانی حدود ۲ کیلوگرم و ۹۰درصد دیگر صادراتی است. صالحی در این رابطه می‌گوید: مصرف پسته در داخل تابع قیمت تمام‌شده این محصول است.
پسته ایران به بیش از ۵۴ کشور جهان صادر می‌شود که در این میان کشورهای چین، آلمان، عراق، روسیه، قزاقستان و... مقاصد عمده پسته ایرانی هستند. به طور کلی پسته ایران به شرق آسیا، اروپا، همسایگان شمالی و کشورهای عربی و به‌صورت محدود به کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی صادر می‌شود.
طبق اعلام رئیس انجمن پسته، سال محصولی پسته از مهرماه شروع می‌شود و تا مهرماه سال بعد ادامه دارد و سال ۹۹ آخرین برداشت محصول پسته بود که میزان محصول و صادرات خوب بوده است. از این رو با توجه به صادرات 162هزار تنی پسته، ارزآوری محصول به طور متوسط 6دلار در هر کیلو است.
صالحی همچنین درخصوص وضعیت صادرات پسته در سال جاری می‌گوید: درختان پسته به‌صورت یک سال در میان پربار می‌شوند. بنابراین پیش‌بینی می‌شود امسال تولید محصول نسبت به سال ۹۹ با کاهش ۲۵درصدی مواجه شود؛ هرچند بازار هدف صادراتی همچنان حفظ شده است و امیدواریم روند صادراتی سال گذشته نیز تداوم یابد. با این حال صادرکنندگان پسته ایرانی با مشکلات متعددی از قبیل نوسان قیمت ارز، ایفاد تعهدات ارزی و مشکلات ناشی از تحریم مواجهند که مانع صدور آسان محصول می‌شود.
منبع:روزنامه دنیای اقتصاد
نظر شما