سعیده نبی‌زاده : گروه شیرین عسل برای رسیدن به شعارش که «از دانه تا خانه» است همه زنجیره تولید را از ماده اولیه تا فروشگاه مدنظر قرار داده و اولین مجموعه رسمی فروشگاه‌های زنجیره‌ای را با عنوان همسایه آریا ایجاد کرده است که بتواند پاسخگوی نیاز مصرف‌کنندگان در عرصه خرده‌فروشی نیز باشد و محصول را با کیفیت عالی و قیمت پایین عرضه کند. تاکنون بیش از هزار و ۲۰۰ نوع محصول توسط این مجموعه تولید شده است. این شرکت در محصولات مختلف سهم‌های متفاوتی از بازارهای داخلی را در اختیار دارد؛ به‌عنوان مثال سهم قابل‌توجهی در محصولاتی مانند بیسکویت و کیک و شیرینی در اختیار شیرین عسل است، اما با توجه به جدیدالورود بودن در برخی محصولات، هنوز به سهم بازار مطلوب خود دست نیافته است. با توجه به اینکه این گروه یک مجموعه کشت و صنعت را در آذربایجان شرقی ایجاد کرد، زنجیره‌ای از دامداری و مرغداری و پس از آن تولید خوراک دام، کارخانه‌های تولید رب گوجه‌فرنگی، لبنیات و بستنی و... نیز ایجاد شدند که انگیزه اولیه این حرکت، تولید محصولاتی مانند تخم‌مرغ و شیر باکیفیت برای تضمین کیفی تولیدات شرکت شیرین عسل بود که البته با برنامه‌ریزی لازم، ظرفیت تولید اقتصادی تدارک و ایجاد شد تا محصولات مازاد قابل عرضه به بازار باشد.

رئیس هیات‌مدیره این گروه در رابطه با سیستم توزیع می‌گوید: ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ابتدای امر چون ایده جدیدی بود و پیش از آن تجربه مشابهی نداشتیم، یک نوع نمایش به‌نظر می‌رسید، اما به تدریج و با افزایش تنوع محصولات توانست ویترین محصولات شرکت بشود و با توجه به تعصب و وفاداری که مصرف‌کنندگان نسبت به محصولات داشتند، این اقدام توانست سبد کاملی از محصولات را در اختیار مصرف‌کننده قرار دهد. اکنون این فروشگاه به تدریج به جایگاهی رسیده که به‌زودی خواهد توانست همه محصولات و مایحتاج خانوار را در اختیار خریدار قرار دهد. اکنون در سبد محصولات همسایه آریا محصولاتی مانند برنج، گوشت، روغن، خرما و میوه‌جات نیز اضافه شده‌اند که بیشتر آنها تولید شیرین عسل هستند و برخی هم از سایر تولیدکنندگان تامین می‌شود که باعث می‌شود غالب محصولات مورد نیاز خانوار در دسترسشان قرار بگیرد.

به گفته یونس ژائله درحال‌حاضر فروشگاه‌های دارای تابلوی شیرین عسل دو تیپ فروشگاه هستند که یکی فروشگاه‌های زنجیره‌ای همسایه آریا است و گروه دوم نیز فروشگاه‌هایی هستند که به‌عنوان فرانچایزینگ شیرین عسل هستند که محصولات مورد نظر را به فروش می‌رسانند.

درحال‌حاضر کلیه این فروشگاه‌ها در مجموع بالغ بر بیش از ۴۰۰ فروشگاه هستند که همچنان درحال افزایش هستند.

در زمینه بسته‌بندی نیز این شرکت با تیم طراحی در اختیار خود و با شناخت سلیقه مصرف‌کننده و با استفاده از طرح‌های استاندارد، بسته‌بندی محصولات را با خلاقیت و استفاده از آخرین متدها و متناسب با توصیه‌های واحد مارکتینگ تهیه کرده و در نهایت در بسته‌بندی‌های جدید و نوآورانه ارائه می‌شوند. این گروه همچنین کارخانه چاپ پیشرفته‌ای را نیز در اختیار دارد و علاوه بر رفع نیاز تخصصی چاپ لفاف‌ها و ملزومات بسته‌بندی خود، به تامین نیاز و ارائه خدمت به سایر شرکت‌ها نیز مشغول است.

این گروه در سال‌های پیاپی به‌عنوان صادرکننده نمونه شناخته شده و موفق شده در صنعت تولید شیرینی و شکلات اولین مدال صادرات را دریافت کند و بیش از ۶۵ کشور در فهرست کشورهای طرف صادراتی این شرکت قرار دارند. کشورهای همسایه و حاشیه خلیج فارس بیشترین سهم را در اختیار دارند. همچنین به هند، چین، پاکستان و کشورهای آسیایی و آفریقایی و حتی اروپایی هم صادرات انجام می‌شود که البته هرچند سهم هر کشور به تناسب متغیرهای سیاسی با تغییر و چالش روبه‌رو است، اما در مجموع نتایج قابل‌قبولی حاصل شده است.

در این بین اصلی‌ترین مشکل صنایع شیرینی و شکلات بعد از تامین مواد اولیه با قیمت مناسب و به موقع، مشکل دسترسی و فعالیت در بازارهای صادراتی است. به‌دلیل اینکه ظرفیت تولید محصولات شیرینی و شکلات در کشور ما بالا است و با تولید مازاد بر نیاز داخل روبه‌رو هستیم، این امر توان صادراتی را در این صنعت افزایش می‌دهد و خوشبختانه شرکت‌های صادراتی خوشنامی نیز در حوزه صادرات فعالیت می‌کنند. اما دشواری‌های ناشی از تحریم‌ها که بر نقل‌وانتقال مالی سایه انداخته است و نیز صادرات برخی کالاهای فاقد کیفیت و حضور افراد فاقد صلاحیت و وجاهت تجاری که موجب از بین رفتن اعتبار و جایگاه تجار خوشنام ایرانی می‌شوند، موجب دشوارتر شدن صادرات کالای ایرانی شده است. بازارهای صادراتی به هر دلیل که از دست بروند، شرکت‌های بزرگ صادراتی به ناچار محصولات خود را به بازار داخل سرازیر می‌کنند و این موضوع به زیان شرکت‌های داخلی است. بنابراین رفع مشکلات حوزه صادرات ضروری است و باید مشکلاتی که در این حوزه‌ها وجود دارد؛ به‌ویژه موضوع رفع مشکلات مبادلات مالی و پولی بین‌المللی، تسهیل امور گمرکی، مشکلات بیمه‌های تجاری و حمل‌ونقل و امثال آن مورد توجه ویژه قرار گیرد. بخشی از این مشکلات مثل تامین نقدینگی یا مشکلات گمرکی یا تامین ارز و... بر عهده دولت است و دولت باید در این زمینه اقدامات لازم و وظیفه خود را انجام دهد وگرنه از منظر بخش‌خصوصی، تولیدکننده‌های بسیار خوبی داریم که توانایی خود را اثبات کرده‌اند.

در این بین محصولات صنعت غذا مانند برخی افزودنی‌ها و نگهدارنده‌ها عمدتا وارداتی‌اند و تولیدکنندگانی در دنیا وجود دارند که این مواد را به‌صورت انحصاری (چه انحصار تولید و چه انحصار تکنولوژی) تولید می‌کنند و از طرفی تولید برخی از این محصولات در داخل توجیه اقتصادی ندارد و بنابراین از طریق واردات تامین می‌شوند. البته در کل، واردات این دسته از کالاها با تناژهای محدودی صورت می‌گیرد و اثر قیمتی زیادی بر قیمت تمام شده نمی‌گذارند.

بیشتر مواد اولیه اعم از گندم، شکر، روغن خام، دانه‌های روغنی و... از داخل تامین می‌شوند و تاثیر بسیار بیشتری بر قیمت تمام شده دارند. البته میزان وابستگی به محصولات داخلی هم متغیر است و به‌طور مثال در برخی سال‌ها در زمینه گندم خودکفا هستیم و گاهی واردات داریم.

دغدغه تامین ارز برای فراهم کردن برخی کالاهای وارداتی بسیار حائز اهمیت بوده و نگران‌کننده است. به‌طور مثال درحال‌حاضر کاکائو که در صنایع غذایی بسیار اهمیت دارد از آفریقا وارد شده و بخشی از شکر مورد نیاز را از خارج کشور تامین می‌کنیم که البته در مجموع سهم محصولات وارداتی از ۳۰ درصد تجاوز نمی‌کند.

ژائله در ادامه با اشاره به اینکه مشکلاتی هم وجود دارد، به هزینه‌های بالای تولید اشاره کرد و گفت: هر روز قیمت همه مواد اولیه درحال افزایش است؛ چه محصولاتی که وارداتی هستند و به ارز نیاز دارند و چه محصولاتی که مستقیما به ارز نیازی ندارند ولی تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند، جملگی فشارهای هزینه‌ای تولید را افزایش می‌دهند. هزینه‌های حمل‌ونقل و بسته‌بندی و دستمزد و... نیز معمولا افزایش می‌یابند و مزید بر علت می‌شوند. البته ما در مجموعه شیرین‌عسل سعی می‌کنیم تا حد ممکن از گران کردن محصولات خود جلوگیری کنیم اما زمانی که هزینه‌های تولید از تحمل شرکت خارج می‌شود، مجبور به افزایش قیمت‌ها هستیم و از سر ناچاری به آن تن می‌دهیم هر چند اصلا علاقه نداریم با افزایش قیمت‌ها به مشتری فشار وارد شود یا مشتری از خرید محصول مطلوب خود ناتوان یا منصرف شود.

به گفته وی، وقتی مدیریت زنجیره ارزش در اختیار تولیدکننده باشد، با تحقق کیفیت بالا، ضایعات کم و قیمت مناسب و... می‌توانیم محصول را در اختیار خریدار قرار دهیم و در این شرایط قادر شده‌ایم علاوه بر این موارد، هزینه‌های جانبی را در حوزه توزیع حذف کنیم؛ درنتیجه قیمت محصولات ما با توجه به کیفیت بالایی که دارد مناسب‌تر از رقبا خواهد بود و می‌تواند نیازهای مشتریان ما را برآورده سازد.

این شرکت اگرچه هنوز در بازار سهام حضور ندارد، اما مدیران آن نسبت به موضوع بورس بی‌تفاوت نیستند. مدیرعامل شیرین عسل در این رابطه معتقد است در شرایط کنونی که بازار از پویایی مناسبی برخوردار است، دو شرط باید حاکم باشد. نخست اینکه سیاست‌هایی باید اعمال شود که پویایی این بازار به‌صورت منطقی و به دور از تهدید حبابی شدن آن ادامه یابد و از طرف دیگر این بازار منشأ و منبع تامین مالی برای واحد تولیدی باشد. اما اگر قرار است جایی برای بازی‌های بورسی باشد و منابع در اختیار تولید و نقدینگی و گردش سرمایه نباشد، ضرورتی برای حضور دیده نمی‌شود.

به گفته او شرایط فعلی اقتصادی برای تولیدکننده مطلوب نیست. مشتری هم در مضیقه است و خریدها کاهش یافته‌اند. توان مالی مغازه‌دارها با افت روبه‌رو و بازپرداخت‌هایشان با مشکل مواجه شده است که این موضوعات روی فعالیت شرکت هم اثر منفی به همراه دارد. باید تلاش مضاعفی داشته باشیم که از این شرایط با کمترین خسارت عبور کنیم. وقتی کشش کاهش یابد و تقاضا افت کند، تولید هم قطعا کاهش می‌یابد؛ به همین دلیل ما هم انتظار نابجا یا سود غیرمتعارفی نداریم و سعی می‌کنیم شرایط را در مجموعه اقتصادی کشور به‌صورت مجموع ارزیابی و تصمیم‌گیری کنیم.

ژائله تاکید دارد: این شرکت برای آینده، افزایش تعداد و توسعه پوشش فروشگاه‌های زنجیره‌ای خود را به‌صورت جدی در دستور کار دارد. یکسری خطوط تولید جدید مثل روغن‌کشی، فرآوری زیتون، محصولات کنسروی و برخی خطوط دیگر در مرحله نصب و راه‌اندازی است و برای افزایش ظرفیت‌ها و ایجاد تنوع تولید نیز برنامه‌ریزی شده است.