منصور انصاری
در ميان بسيار از تصميم سازان و تصميمگيران كشور و شخصيتهايي كه تريبونهاي اصلي را در اختيار دارند هنوز اين ديدگاه وجود دارد كه جنگ آينده در "ژئوپليتيكهاي" حساس و بر سر آب و در نهايت غذا خواهد بود. ايشان به گونهاي سخن ميگويند كه اين چالش اجتنابناپذير است و حتي پا را فراتر از استراتژي ملي گذاشته و معتقدند كه صفبندي و آرايش قواي نظامي در "جهان پيش رو" براي دستيابي به منابع و ذخاير آبي و تعيين مسير رودخانههاي پر آب و همچنين سلطه و تصرف سرزمينهاي حاصلخيز براي توليد مواد اوليه غذايي است. بن مايه اين بحث نظري براساس "اهميت فوقالعاده امنيت غذايي در مؤلفهها و ساختار اعمال قدرت و حفظ وحدت ملي، مقابله با گرسنگي و كمبودهاي غذايي" است. صاحبان اين ديدگاه و نحله فكري به تاريخ مراجعه ميكنند و با ذكر مصاديقي كه فلان "برج" و "باروي" شهر يا بهمان قلعه راهبردي با محاصره آب و غذا تصرف و تسخير شد يا فلان حكمراني براي دستيابي به منابع طبيعي و چراگاههاي وسيع بهمان كشور همسايه يا غير همسايه اقدام به لشكركشي كرده است، بر درستي نظرات خود پافشاري ميكنند، اينان گذشت زمان و پيشرفتهاي بشري در فراخناي تاريخ را ناديده ميگيرند و با تجسم تاريخي ايستا و تهي از تحولات قرون، فقط دولتها را ميبينند و ملتها را از تحليل خود حذف ميكنند، يا اينكه اصولاً تحليلي از تحولات تاريخي و "صِيرورَت" آن ندارند و نميدانند كه شاخصهاي بالنده و تحول آفرين جهان پيشرو چيست؟ ولي براساس شنيدهها و گفتهها به طرح ديدگاههاي خود ميپردازند بيآنكه دقيقاً بدانند طرح اين سخنان در سطح وسيع افكار عمومي چه زيانهاي جبرانناپذيري بر ساختار اقتدار ملي وارد خواهد ساخت و چه جايگاهي براي كشور در عرصه تحولات فرامرزي رقم خواهد زد، "هانتينگيتون" نظريه پرداز "جنگ تمدنها" نيز در هيچ جاي كتاب 700 صفحهاي خود از جنگ ميان تمدنها تفسير و تأويلي اينگونه ندارد.
به هرحال اين نظريه ها و اين سخنان مربوط به گذشتههاي بسيار دور است كه در ميان بعضي از روشنفكران دهه 40 كشورمان بيان ميشد و جاذبههاي بسياري نيز داشت، ولي متاسفانه هنوز رسوب جامانده از آن، منشاء عمل و اقدام است در جائي كه امروزه تئوري و نظريه سياسي "كشت فرا سرزميني" و واردات و صادرات آب مجازي نه تنها به عنوان يك ديدگاه بلكه به عنوان منشاء مناسبات بسياري ميان كشورها عمل شده است، آمار و ارقام "كشت فرا سرزميني" كه بهتر است آن را "توليد فراسرزميني" بناميم. حيرت آور و صد البته قابل اتكا در تدوين "راهبردهاي امنيت غذايي در چارچوب ملي" به شمار ميرود، خوشبختانه دولت يازدهم در نشست روزهاي آخر شهريور ماه گذشته خود موضوع "كشت فراسرزميني" را مصوب و دكتر محمدباقر نوبخت سخنگوي دولت در حاشيه گفتگو با خبرنگاران و با اشاره به امنيت غذايي و برون رفت از تنگناهاي كشاورزي در عرصه آب و منابع طبيعي گفت: "با توجه به اينكه رونق كشاورزي و ايجاد امنيت غذايي يكي از موضوعات مهم است، وزارت جهادكشاورزي موظف شد با همكاري وزارت اقتصاد و دارايي و وزارت امور خارجه "كشت فرا سرزميني" را با رعايت مقررات مربوط تدوين و ابلاغ كند."
مهندس حجتي وزير جهادكشاورزي روزهاي پاياني بهمن ماه گذشته در حاشيه ديدار با وزير كشاورزي سودان شمالي به خبرنگاران ميگويد: "كشت فرا سرزميني" و قراردادهاي بلند مدت در كشورهايي مانند سودان شمالي مدنظر وزارت جهادكشاورزي است اما تا كنون تفاهمي روي عرصه انجام نشده است، براي "كشت فرا سرزميني" در سودان يا هركجاي كه امكانپذير باشد تكيه ما بر محصولاتي است كه اقتصادي باشند، پشتوانهاي براي توليد به شمار روند و نهايتاً "موجب امنيت غذايي" در داخل كشورمان شوند.
به عبارت ديگر نه تنها جنگي براي تصرف سرزمينهاي حاصلخيز در ميان نيست بلكه مفاهمهاي جهاني با حفظ منافع به وجود آمده است كه هر كشوري براساس راهبردهاي خود ميپذيرد بدون مناقشه، لشكركشي يا اعمال قدرت در عرصه بينالمللي بخشي از سرزمينش را براي توليد محصولات كشاورزي يا حتي صنايع تبديلي، تكميلي و غذايي براي سالهاي طولاني در اختيار كشور ديگري قرار دهد و آن كشور اجازه داشته باشد محصول نهايي را با كمترين عوارض به كشور خود يا هر نقطه ديگر جهان صادر نمايد. اين اتفاق از سوي كشورهاي قدرتمند جهان كه سابقه استعماري هم دارند رخ نداده است از سويي كشورهايي چون عربستان سعودي، ژاپن، كره جنوبي و... براي توليد برنج، گندم، سويا، ذرت و... عمل ميشود.