فرشاد قوشچی - روزنامه نگار و استادیار دانشگاه

تعیین الگوی کاشت گیاهان زراعی صرفنظر از اینکه از ضوابط علمی معین و برنامه ریزی شده پیروی می کند در هر کشوری تابع اقتضائات جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی آن منطقه است. بنابراین در همه کشورهای دنیا نمی توان صرفاً با توجه به شرایط اقلیمی، الگوی کاشت واحدی ارائه داد. امروزه یکی از مهمترین اولویت های دنیا بحث امنیت غذایی و تامین محصولات غذایی بر حسب کالری مصرف روزانه افراد جامعه است. بدیهی است در جهان همه محصولات کشاورزی مورد نیاز هر کشوری در همان کشور تولید نشده و بخشی از آن وارد می گردد. که البته میزانش بسیار متغیر است و به پتانسیل هر منطقه ای در تولید محصولات زراعی و نیز نوسانات سالانه اقلیمی بستگی دارد. در این میان برنامه ریزی به روی محصولات استراتژیک و اساسی حائز اهمیت ویژه ای است. از طرفی بعضی مواقع پیشامدهای غیرمترقبه نظیر سیل، زلزله، جنگ و..... بشدت امنیت غذایی دنیا را تهدید می کند، آخرین نمونه اش جنگ روسیه و اوکراین است که موجب مشکلاتی در واردات محصولات زراعی برخی کشورها بخصوص در زمینه غلات و دانه های روغنی و افزایش قیمت جهانی این اقلام شده است. قابل توجه آنکه در ایران حدود 44 درصد پروتئین و 40 درصد انرژی مصرفی جامعه با مصرف مستقیم گندم و فرآورده های آن تامین می شود که این موضوع مهم لازم است در برنامه ریزی الگوی کاشت مدنظر قرار گیرد. بهمین دلیل تولید گندم در ایران بیشترین همبستگی با امنیت غذایی در کشور را دارد. در رتبه های بعدی زراعت برنج، ذرت و دانه های روغنی را می توان در ثبات امنیت غذایی حائز اهمیت دانست.
موضوع اساسی دیگر که در طراحی و اجرای الگوی کاشت طبق مصالح امنیت غذایی ایران در درجه نخست اهمیت می باشد، مسئله بحران بی سابقه آب و تشدید آن در سالیان اخیر است که باید بنحو ویژه ای مورد توجه قرار گیرد: به این ترتیب که بیشترِ برنامه های الگوی کاشت در جهت تولید محصولاتی باشد که آب بَری کمتری دارند و به اعتباری از صادرات بی رویه آب جلوگیری شود. اینکه هر از چند گاهی آماری مثلاً مبتنی بر صادرات روزانه صدها تریلی هندوانه به ترکیه بیان می گردد صرفنظر از میزان صحت و دقت این آمار، مسئله ای بسیار تاسف آور است چنانکه برای تولید هندوانه ای به میانگین وزن 6 کیلوگرم در طول دوره رشد آن 2000 تا 2500 لیتر آب مصرف می شود. در این میان دو تذکر و توجه مهم قابل ذکر است اولاً آنکه با وجود شرایط پیش گفته و اوضاع اقلیمی، عملیات الگوی کاشت در سطح کشور که ظاهراً برنامه ریزیی آن مدت هاست صورت گرفته، سریعتر اجرایی گردد و ثانیاً این برنامه چنان قابلیت انعطاف داشته باشد که باتوجه به زمان و نحوه انجامش در تعامل و همبستگی کامل با الزامات امنیت غذایی در کشور به اجرا درآید.