بورس تهران پس از تجربه یک ریزش شدید در جریان دادوستدهای روز دوشنبه، معاملات دیروز را نیز منفی آغاز کرد اما در ادامه با فروکش نسبی تب فروش، تغییر مسیر داد و در نهایت با رشد ۰۷/ ۰درصد خود را به محدوده یک‌میلیون و ۵۱۵هزار تومان رساند.
به این ترتیب درحالی‌که انتظارات تورمی در کل اقتصاد اوج گرفته و شاهد افزایش سطح عمومی قیمت‌ها در اکثر گزینه‌های سرمایه‌گذاری هستیم، بورس وضعیت متفاوتی را به نمایش گذاشته و شاید ریزش شدیدی را تجربه نکند اما میل چندانی نیز به صعود نشان نمی‌دهد. آیا بورس در حال جاماندن از تورم و رقبا است؟ دلیل این واکنش متفاوت بازار سهام و سرمایه‌گذاران آن به شرایط حاکم بر اقتصاد کشور چیست؟
بورس به چهارراه استانبول توجهی ندارد؟
نرخ دلار در بازار ارز تهران همواره به‌عنوان دماسنج تغییرات انتظارات تورمی شناخته می‌شود و از این‌رو فعالان بازار سرمایه همیشه نیم‌نگاهی به نوسان اسکناس آمریکایی دارند و با دقت اخبار مربوط به دلار را رصد می‌کنند. به این ترتیب اگر نگاهی به نوسانات یک دهه اخیر این دو بازار بیندازیم، به پیروی بورس از دلار با یک تاخیر زمانی نه‌چندان طولانی پی می‌بریم، اما چه شده است که در هفته‌های اخیر با وجود افزایش بهای اسکناس آمریکایی که عمدتا به دلیل بی‌نتیجه ماندن مذاکرات احیای برجام رخ داده، بورس میل چندانی به صعود ندارد و بالعکس در نیمه نخست خردادماه، بیش از ۴درصد کاهش ارتفاع داده است؟
واقعیت این است که مقایسه رفتار بازار دارایی‌ها بدون توجه به عوامل اثرگذار بر شکل‌گیری این الگوهای معاملاتی، این ذهنیت را ایجاد کرده است که هر زمانی شاهد افزایش قیمت‌ها در بازارهای موازی بورس همچون طلا و ارز هستیم، بازار سهام نیز باید وضعیتی مشابه را تجربه کند. نمی‌توان با اعداد و ارقام نیز این ذهنیت را نادرست قلمداد کرد چراکه حداقل طی یک دهه اخیر، اسکناس آمریکایی بازیگری مهم در بازار سرمایه بوده و در هر دوره‌ای که اقتصاد ایران با جهش ارزی مواجه شده، بورس نیز پس یک تاخیر زمانی راه صعود را برگزیده و حتی در نزدیک‌ترین تجربه، سال۹۹ تنها در عرض ۵ ماه، بیش از ۳۰۰درصد افزایش ارتفاع در نماگر اصلی خود را شاهد بود و همزمان به دلیل ورود سراسیمه پول‌های گریزان از تورم، حجم و ارزش دادوستدها نیز به رکوردهای صعودی جدیدی دست یافت. اما برای پیدا کردن دلایل واگرایی روند بازارها در خردادماه لازم به بررسی متغیرهای دیگری است. چرا دلار حدود ۴درصد گران‌تر شده اما بورس در همین بازه زمانی بیش از ۴درصد از ارزش خود را از دست داده است؟ برای پاسخ به این سوال لازم است نگاهی به عواملی داشت که می‌توانند تاثیرات مثبت افزایش نرخ ارز یعنی اثرگذاری شدت‌گرفتن انتظارات تورمی بر بازار سهام را خنثی کنند.
ساز مخالف فردوسی و نیما
با وجود واگرایی نوسان قیمت‌ها در دو بازار ارز و سهام طی هفته‌های اخیر اما نمی‌توان این مهم را انکار کرد که محرک اصلی بازار سرمایه در حال‌حاضر همچنان نرخ دلار است، پس مانع واکنش مثبت بورس به رشد نرخ دلار و انتظارات تورمی چیست؟ با یک محاسبه سرانگشتی درمی‌یابیم شکاف میان نرخ دلار در بازار ارز تهران و سامانه نیما به بیش از ۳۰درصد رسیده و می‌توان دلیل بی‌واکنشی بورسی‌ها به رشد قیمت اسکناس آمریکایی را نیز به همین موضوع ارتباط داد. ۲۱ فروردین ۹۷ بود که سیاستگذار، سیاست مالی جدیدی را درپیش گرفت و به‌منظور هدایت محصولات وارداتی به سمت مجاری رسمی، اطمینان از تخصیص مناسب و عادلانه ارز بر اساس اولویت تقاضا، جلوگیری از قاچاق و خروج سرمایه‌های کشور و شفافیت کامل فرآیند عرضه و تقاضا، سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی موسوم به نیما را راه‌اندازی کرد. تا پیش از حذف ارز ترجیحی، سامانه نیما محملی برای مبادله ارز بین صادرکنندگان و واردکنندگان کالاهای موسوم به غیراساسی بود.
حال به‌دنبال حذف ۴۲۰۰ و یکسان‌شدن نرخ ارز سامانه نیما برای واردات کالای اساسی و غیراساسی به‌نظر حساسیت‌ها نسبت به قیمت‌گذاری دستوری در این سامانه با عنایت به ارتباط مستقیم آن با تورم ارزاق عمومی افزایش یافته تا با وجود رشد نرخ‌ها در بازار آزاد، سامانه نیما پذیرای تغییرات چندانی نباشد، در واقع با ورود تقاضای ارزی کالای اساسی به سامانه نیما و همچنین عرضه ارزهایی که پیش از این دولت از فروش نفت برای تامین کالای اساسی اختصاص می‌داد در این سامانه، تسلط دولت یا بهتر بگوییم دخالت بیشتر دولت در سامانه نیما افزایش یافته است. رویدادی که طبیعتا برای سهام صادرکننده در گروه‌های پتروشیمی، معدنی و فلزی در بورس تهران مهم تلقی می‌شود؛ جایی‌که با نیمایی‌شدن نرخ واردات کالای اساسی، امکان رشد درآمد فروش محصولات از محل تعدیل نرخ ارز محدودتر شده که در صورت تحقق، طبیعتا از منظر سودآوری تحول مثبتی به‌شمار نمی‌رود.
با این حال کارشناسان معتقدند رسیدن دلار آزاد به سقف تاریخی و عبور از آن می‌تواند واکنش مثبت بورسی‌ها را به‌دنبال داشته باشد. جایی‌که سرمایه‌گذار بورسی می‌تواند به این قطعیت برسد که سیاستگذار دیگر توان کنترل نرخ در سامانه نیما را ندارد و این نرخ نیز همسو با بازار ارز هر چند احتمالا با سرعت کمتر اما افزایشی خواهد بود. آن زمان است که می‌توان انتظار داشت شاهد واکنش مثبت بورس‌بازان به رخدادهای واقع‌شده در چهارراه استانبول باشیم.
نظر شما