اردیبهشت ماه سال ۹۸ بود که در گزارشی منتسب به وزارت صمت عنوان شد ایرانی‌ها چهار برابر میانگین جهانی مغازه و فروشگاه دارند. براساس سالنامه آماری شهرداری تهران از تعداد فروشگاه‌ها و شعب آنها در شهر تهران، اغلب آنها در پنج ساله اخیر، یعنی از سال ۹۸ تا ۱۴۰۱ روند صعودی و سپس سقوط را تجربه کرده‌اند. طبق این آمارها، تعداد شعب فروشگاه‌های مشهور در چهار سال اخیر حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش به این صورت بوده که تا سال ۱۳۹۹ روند تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای افزایش و سپس در دو سال گذشته روند کاهشی و تعطیلی برخی شعب شروع شده است. برخی از کارشناسان علت این مهم را عدم سودآوری فروشگاه‌ها و برخی دیگر نیز سیاست‌های سازمان حمایت می‌دانند.
۹ هزار ۵۰۰ فروشگاه داریم
منصور عالی‌پور، رئیس اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار داشت: «تعدادی از فروشگاه‌ها به مرور زمان به دلیل عدم سودآوری بعضا بسته شده‌اند و برخی دیگر نیز روند توسعه را طی کردند.» حسین صبوری، دبیر اتحادیه کشوری فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز تعداد فروشگاه‌های کشور را ۹ هزار و ۵۰۰ فروشگاه عنوان کرد. وی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» اظهار داشت: «سیاست‌های سازمان حمایت منجر به کاهش تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای در کشور شده است. به عبارتی، هر دو کارشناس و فعال حوزه فروشگاه‌های زنجیره‌ای دلیل تعطیلی را عدم سودآوری کافی این فروشگاه‌ها می‌دانند.»
کاهش ۲۰ درصدی تعداد شعب فروشگاه‌های مشهور
در سال‌های اخیر، روند کاهشی تعداد فروشگاه‌ها در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران، مشاهده شده است. این روند می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش تعداد فروشگاه‌ها، رشد تجارت الکترونیک است. با افزایش دسترسی مردم به اینترنت و گسترش شبکه‌های حمل‌ونقل، خرید آنلاین به گزینه‌ای جذاب‌تر برای بسیاری از افراد تبدیل شده است. سبک زندگی مدرن مردم نیز می‌تواند از دلایل کاهش تعداد فروشگاه‌ها باشد. امروزه مردم کمتر وقت خود را صرف خرید از فروشگاه‌ها می‌کنند و ترجیح می‌دهند از طریق اینترنت یا سایر روش‌های سریع‌تر، خرید خود را انجام دهند. افزایش هزینه‌های اجاره و نیروی کار نیز می‌تواند برای فروشگاه‌ها چالش‌برانگیز باشد. این هزینه‌ها می‌تواند باعث شود برخی از فروشگاه‌ها به دلیل عدم سودآوری، تعطیل شوند. این وضعیت در ایران نیز پس از شیوع کرونا و رشد تجارت الکترونیک در کشور و همچنین رشد چشمگیر فعالیت فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌های آنلاین، به ضرر فروشگاه‌های زنجیره‌ای پیش رفته است.
در همین خصوص بررسی سالنامه آماری منتشرشده از سوی شهرداری از تعداد فروشگاه‌های شهر تهران، از روند کاهشی تعداد شعب فروشگاه‌های مطرح در پایتخت حکایت دارد. بر این اساس تعداد شعب فروشگاه‌های افق کوروش در سال ۹۸ در شهر تهران ۳۳۸ بوده است، در سال ۹۹ این عدد با سقوط ۵۰ شعبه‌ای به ۲۸۸ واحد رسیده و در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نیز ۳۳۱ و ۳۳۵ شعبه را ثبت کرده است. تعداد شعب فروشگاه‌های جانبو نیز با طی کردن روند ملایم کاهشی از ۳۵۹ در سال ۹۸ به ۲۵۸ در سال بعد و درنهایت به ۲۶۶ و ۲۳۷ در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده است. تعداد شعب فروشگاه‌های «هفت» نیز از عدد ۱۲۱ در سال ۹۸ به عدد ۱۰۷ در سال ۱۴۰۱ نزول پیدا کرده است. تعداد شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای اتکا نیز با تجربه یک روند کاهشی از عدد ۶۷ در سال ۹۸ در شهر تهران به ۲۹ در سال بعد و ۳۸ در سال ۱۴۰۰ و در نهایت ۴۰ شعبه در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
رکود اقتصادی در کسب‌وکارهای خرده‌فروشی
رکود اقتصادی می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر کسب‌وکارهای خرده‌فروشی داشته باشد. یکی از این تأثیرات، افزایش احتمال بسته شدن فروشگاه‌ها است. در دوران رکود اقتصادی، قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد. این امر منجر به کاهش تقاضا برای کالاها و خدمات می‌شود. کسب‌وکارهای خرده‌فروشی که نمی‌توانند با کاهش تقاضا سازگار شوند، ممکن است مجبور به تعطیلی شوند. علاوه بر کاهش تقاضا، رکود اقتصادی می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های کسب‌وکارهای خرده‌فروشی نیز شود. این هزینه‌ها می‌تواند شامل هزینه‌های اجاره، نیروی کار و مواد اولیه باشد. افزایش هزینه‌ها می‌تواند بر سودآوری کسب‌وکارها تأثیر منفی بگذارد و احتمال بسته شدن آنها را افزایش دهد. در ایران، رکود اقتصادی در سال‌های اخیر منجر به افزایش تعداد فروشگاه‌های تعطیل‌شده شده است. به عنوان مثال، طبق آمارهای ارائه‌شده در متن، تعداد شعب فروشگاه‌های افق کوروش در شهر تهران از ۳۳۸ در سال ۹۸ به ۳۳۵ شعبه در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. این کاهش نشان‌دهنده تأثیر رکود اقتصادی بر کسب‌وکارهای خرده‌فروشی در ایران است.
تب تند تاسیس فروشگاه‌ها فروکش کرد
افزایش تعداد ناگهانی تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران در سال‌های اخیر، دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد. برخی از این دلایل عبارتند از افزایش جمعیت و افزایش رقابت میان کسب‌وکارهای خرده‌فروشی. افزایش جمعیت ایران در سال‌های اخیر منجر به افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات شده است. این امر می‌تواند فرصت‌های جدیدی را برای کسب‌وکارهای خرده‌فروشی ایجاد کند. افزایش تعداد کسب‌وکارهای خرده‌فروشی در ایران منجر به افزایش رقابت بین آنها شده است. این امر می‌تواند کسب‌وکارها را به گسترش شبکه شعب خود برای افزایش سهم بازار خود ترغیب کند. آن‌طور که آمارها نشان می‌دهد تا سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ روند تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای در تهران سرعت عجیبی داشته است اما پس از آن مشاهده می‌شود که برخی از فروشگاه‌های مشهور به دلیل کاهش حاشیه سود فروش برخی شعب، اقدام به تعطیلی برخی شعب کرده‌اند.
زنجیره‌ای‌ها زیر ساطور سوپرمارکت‌های آنلاین
فروشگاه‌های آنلاین در سال‌های اخیر به یکی از عوامل مهم در بسته شدن شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای تبدیل شده‌اند. این فروشگاه‌ها مزایای زیادی نسبت به فروشگاه‌های سنتی دارند که می‌تواند منجر به کاهش تقاضا برای فروشگاه‌های سنتی شود. فروشگاه‌های آنلاین به مردم این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به خروج از منزل، خرید خود را انجام دهند. این امر می‌تواند برای بسیاری از افراد، به‌ویژه افراد شاغل و افراد سالمند، بسیار جذاب باشد. فروشگاه‌های آنلاین اغلب تنوع بیشتری از محصولات نسبت به فروشگاه‌های سنتی ارائه می‌دهند. این امر می‌تواند منجر به افزایش رضایت مشتریان شود. از سوی دیگر نیز این فروشگاه‌ها اغلب قیمت‌های رقابتی‌تری نسبت به فروشگاه‌های سنتی ارائه می‌دهند. این امر می‌تواند منجر به کاهش تقاضا برای فروشگاه‌های سنتی شود. در ایران فروشگاه‌های آنلاین در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته‌اند. این رشد می‌تواند یکی از دلایل اصلی کاهش تعداد شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران باشد. البته ممکن است گفته شود فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌توانند از ظرفیت سوپرمارکت‌های آنلاین به نفع خود استفاده کرده و در سیستم توزیع این سوپرمارکت‌ها قرار گیرند، این موضوع زمانی می‌تواند برای هر دو مفید باشد که هزینه‌های فیزیکی فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌شدت کاهش یابد.
حرکت در خلاف جهت
برخی دیگر از فروشگاه‌ها اما روند برعکس را طی کردند و توسعه شعب را در شهر تهران رقم زدند. از جمله این فروشگاه‌ها می‌توان به برندهای رفاه، ویوان، اسنوا، دیلی‌مارکت و کویر اشاره کرد. شاید بتوان گفت بخشی از این فروشگاه‌ها که دستخوش تغییرات مثبت و طی کردن روند افزایشی شدند وابستگی سازمانی دارند و به وجود بن‌های کارمندی دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی سرپا هستند و همچنان تعداد شعب آنها افزایش پیدا می‌کند و نسبتا پرفروش هستند. از سوی دیگر نیز فروشگاه‌های بخش خصوصی یا بخش‌هایی که اخیرا خصوصی شده‌اند به‌واسطه کاهش یا حذف بن کارمندی، عملا بخش اعظمی از مشتری‌های خود را از دست داده‌اند.
پیامدهای اقتصادی
روند کاهشی تعداد فروشگاه‌ها می‌تواند پیامدهای مختلفی داشته باشد. کاهش تعداد فروشگاه‌ها می‌تواند منجر به کاهش اشتغال در بخش خرده‌فروشی شود. این امر می‌تواند تاثیر منفی بر اقتصاد و جامعه داشته باشد. همچنین این امر می‌تواند منجر به تغییر در الگوی مصرف مردم شود. مردم ممکن است به خرید آنلاین روی بیاورند و این امر می‌تواند بر بازار خرده‌فروشی سنتی تاثیر بگذارد. از سوی دیگر نیز کاهش دسترسی مردم به کالاها و خدمات از پیامدهای دیگر این موضوع است. این امر به‌ویژه برای افراد سالمند و ساکن مناطق روستایی می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.
پانیذ رحیمی - فرهیختگان
نظر شما