با اقدامات پیشگیرانه و قرنطینه‌ای منظم از سوی سازمان دامپزشکی،  شیوع بیماری تب برفکی که یک بیماری عفونی و گاهی کشنده ویروسی است که موجب بیمار شدن حیوانات زوج سم از جمله گاو اهلی و اعضای خانوادهٔ گاوسانان می‌شود، طی سالهای گذشته روند کاهشی داشته و در سال گذشته در حد مهار شدن اعلام شد.

ولی در سال جاری به ویژه از نیمه دوم سال سازمان بهداشت جهانی دام، مواردی از شیوع بیماری تب برفکی در برخی از کشورهای همسایه ایران را گزارش کرده که ظاهرا به دلیل عدم رعایت برخی نکات ایمنی در حوزه واردات دام، بار دیگر شاهد شیوع این بیماری در برخی استان ها شامل تهران، قم، کردستان، اردبیل، البرز، مرکزی، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خرسان شمالی و جنوبی، کرمانشاه، خوزستان، لرستان، فارس، کرمان و برخی دیگر از استان ها بودیم و بر همین اساس، واکسیناسیون سراسری دام‌ها در کشور اجرا شد.

سازمان دامپزشکی هم در برخی استانها با افزایش سویه خاصی از بیماری تب برفکی به نام  سویه SAT-۲ در کشورهای عراق، ترکیه، بحرین و عمان، هشدارهای بهداشتی برای جلوگیری از شیوع و بروز تب برفکی این سویه را صادر کرد.

* تب برفکی چطور وارد ایران شد؟

بر اساس قوانین جاری کشورمان ثبت سفارش واردات دام زنده داشتی، پرواری و کشتاری مجاز می باشد. در مورد دام داشتی علاوه بر اخذ موافقت سیستمی سازمان توسعه تجارت (مجاز بودن تعرفه و شناسه کالا) و همچنین موافقت معاونت توسعه بازرگانی و سازمان دامپزشکی؛ می بایست مرکز اصلاح نژاد دام نیز موافقت نماید.

در مورد دام کشتاری و پرواری با توجه به نیاز بازار جهت تعادل قیمت گوشت قرمز، شرکت های وارد کننده اقدام به ثبت درخواست واردات در سامانه جامع تجارت می کنند که متعاقبا معاونت بازرگانی به جهت تخصیص ارز و سازمان دامپزشکی برای تعیین ضوابط بهداشتی مربوطه اعلام نظر می نماید.

* ماجرای واردات دام زنده از پاکستان

همواره واردات دام زنده سنگین کشتاری از مبداء کشور پاکستان برای بازرگانان جذاب بوده و سابقه این امر به اوایل دهه هشتاد شمسی بر می گردد. در سال ۲۰۱۳ پارلمان پاکستان در راستای جلوگیری از ورود بی رویه دام و همچنین حفظ منابع دامی،  بعلاوه ایجاد ارزش افزوده؛ صرفاً صادرات گوشت قرمز را مجاز اعلام  و صادرات دام را بطور کلی ممنوع اعلام کرد.

این در حالی است که به دلیل ایجاد تعداد زیادی کشتارگاه صنعتی دام در استان سیستان و بلوچستان بخاطر ذبح دامهای وارداتی، ظرفیت مناسبی برای اشتغال زایی و استفاده از صنایع تبدیلی اصلی و فرعی در این استان ایجاد شده بود.

بر همین اساس، علیرغم ممنوعیت صادرات دام از پاکستان به سایر کشورها، بر اساس قوانین مرتبط با بازارچه های مرزی همواره امکان واردات دام زنده کشتاری به شرط ذبح و استحصال در داخل استان سیستان و بلوچستان از طریق کارت بازرگانی مرزنشینان و پیله وران وجود داشته و از این راه گوشت قرمز استان تامین می شود.

با توجه به اینکه مرجع دامپزشکی کشور پاکستان برای این دامها گواهی های سلامت و اسناد قانونی صادر نمی کند، حسب مقررات موضوعه، دام وارداتی می بایست در مبادی ورودی قرنطینه شده و پس از اطمینان از سلامت و پلاک گذاری دامها به کشتارگاه مورد تایید انتقال یافته و طبق ظوابط بهداشتی دامپزشکی ذبح  و گوشت آن به مصرف استان برسد و در صورت مازاد بودن به سایر استانها انتقال داده می شود.

همچنین بر اساس آخرین آیین نامه های دامپزشکی، انتقال دام وارداتی از پاکستان صرفاً در صورتی که دوره قرنطینه را حداقل به مدت ۶ ماه (اخیراً به ۴ ماه تقلیل یافته است) طی کرده باشد، در صورت تایید بالاترین مقام حاکمیتی استان یعنی استاندار مبنی بر عدم وجود ظرفیت خالی در پرواربندی های استان سیستان و بلوچستان؛ دام وارداتی می تواند با نظارت دامپزشکی دولتی به سایر استانها منتقل شود. در عین حال استان سیستان و بلوچستان به دلیل عدم وجود تراکم دامی فعلاً امکان پذیرش این دامها را دارد.

دلیل اقدامات پیشگیرانه و سخت گیرانه انتقال این دام‌های زنده از استان سیستان و بلوچستان به دیگر استانها،  جلوگیری از ورود بیماری های دامی واگیر و همچنین بیماری های مشترک بین انسان و دام از جمله بیماری تب برفکی بوده است، حال آنکه نداشتن گواهی سلامت دام که قانوناً مرجع دولتی پاکستان باید آن را صادر کند و بنا به دلایل فوق نمی تواند صادر نماید، برهان منطقی و عقلانی برای عدم انتقال دام به سایر استانها می باشد.

* دلالی دام زنده با مجوز وزارت جهاد کشاورزی؟

گزارش ها حاکی است، سودجویی و سوءاستفاده برخی دلالان دام زنده که ناشی از اختلاف قیمت فاحش دام زنده در پاکستان و ایران می باشد، (اختلاف قیمت حدود ۲۰ میلیون تومان برای هر راس گاو پاکستانی با وزن میانگین ۳۵۰ کیلو نسبت به دام بومی ) موجب شده که با فشار غیرمنطقی به وزارت جهاد کشاورزی، خواستار رفع ممنوعیت انتقال دام از استان سیستان و بلوچستان به سایر استانها بخصوص تهران، فارس، جنوب کرمان و قم باشند.

خبرهای دریافتی نشان می دهد،  متاسفانه در آذرماه سال جاری علیرغم مخالفت صریح کارگروه فنی ارزیابی مخاطرات واردات دام زنده سازمان دامپزشکی؛ با اعمال فشار مستقیم از حوزه وزارتی جهاد کشاورزی، سازمان دامپزشکی اقدام به صدور بخشنامه بلامانع بودن حمل مستقیم دام وارداتی از مرز پاکستان به استان تهران می نماید.

قرار بر این بوده،  دامهای مذکور به یکی از کشتارگاه های جنوب تهران منتقل گردند و پس از چند روز ذبح گردیده و در صورت تایید سلامت توسط دامپزشکی، گوشت استحصالی زیرنظر دامپزشکی توزیع گردد، اما خبرها حاکی است،  متاسفانه در بسیاری از واحدهای پرواربندی تهران و قم در حال حاضر دامهای وارداتی از پاکستان وجود داشته و در حال پرواربندی این دامهای فاقد شناسنامه و وضعیت بهداشتی می باشند.

برخی گزارش ها نشان می دهد، بروز بیماری تب برفکی که اخیراً در کشورمان موجب درگیری دام سنگین و خسارات اقتصادی به این صنعت مهم گردیده و در سه ماه گذشته شیوع آن بیشتر شده، احتمالا ریشه در این موضوع دارد.

علی الظاهر با توجیه این که دامهای مذکور بومی استان سیستان و بلوچستان می باشند برای آنها گواهی حمل از دامپزشکی صرفا به منظور کشتار صادر می گردد،  ولی بخشی از این دامها کشتار نشدند.

برخی کارشناسان حوزه دامپزشکی معتقدند، حساسیت دامهای بومی و صنعتی کشورمان به بیماری و آلودگی دامهای پاکستانی به دلیل عدم گذراندن دوره نگهداری و قرنطینه ۴ تا ۶ ماهه در قرنطینه ها و دامپروری های استان سیستان و بلوچستان موجب درگیری با درصد بالای دام کشورمان به تب برفکی شده و مهار آن نیازمند صرف هزینه و زمان بالایی خواهد بود.  

این در حالی است که دام وارداتی بر اساس قوانین جاری و ساری می بایست در مبادی ورودی توسط شرکتهای پلاک کوب؛ در بدو ورود به بازارچه های مرزی سیستان و بلوچستان پلاک کوبی شوند می بایست شماره پلاک دامهای مبتلا، استعلام شود. از سامانه هویت دام مرکز اصلاح نژاد دام یا سامانه تریس سازمان دامپزشکی تاریخ پلاک کوبی و موقعیت جغرافیایی پلاک کوبی و شرکت مربوطه مشخص می شود.

به نظر می رسد، این تصمیم و اقدام غلط موجب تعطیلی و بحران اشتغال واحدهای دامپروری استان سیستان و بلوچستان،  تعطیلی و بحران اشتغال واحدهای کشتارگاه دام استان سیستان و بلوچستان،  ورود بیماری تب برفکی به کشور و خسارات تلفات دام و همچنین تحمیل هزینه های گزاف درمان، تولید یا واردات واکسن تب برفکی شده است./ تسنیم