مواد غذایی> بازار کالاهای اساسی پرمصرفی همچون مرغ و روغن در آستانه ماه مبارک رمضان همچنان با نوسانات شدیدی همراه است و مردم برای تامین این کالاها علاوه بر گرانی، با زحمت و مشکل برای دسترسی مواجه هستند.

 بازار کالاهای اساسی طی یکسال گذشته با برخی بی‌تدبیری‌های عجیب دولتمردان شاهد روند صعودی قیمت بوده است و این گرانی طی ماههای گذشته با کمبود عرضه نیز همراه شد؛ مسئولان طی ماههای گذشته بارها وعده کاهش قیمت و کفایت عرضه را مطرح کرده‌اند اما هم اکنون در آستانه ماه مبارک رمضان همچنان بازار برخی کالاهای اساسی با نوسانات شدیدی همراه است و مردم برای تأمین این کالاها ناچارند در شرایط کرونایی، ساعت‌ها در صف معطل بمانند.

طی ماه‌های اخیر برخی سوءمدیریت‌ها و بی‌تدبیری‌ها، بارها مردم را به صف مواد غذایی کشانده و اخیراً نیز صف‌های طولانی برای خرید مرغ با نرخ دولتی، صحنه‌ای است که می‌بینیم و هنوز هم اقدامات دولتمردان از جمله تشکیل قرارگاه ساماندهی بازار مرغ، صدور مجوز برای واردات ۵۰ هزار تن مرغ با ارز دولتی و افزایش عرضه نتوانسته طول این صف‌ها را کوتاه کند.

در این زمینه یکی از شهروندان گفت: همچنان مرغ در فروشگاه‌ها سی و پنج هزار تومان عرضه می‌شود و نکته جالب در این میان آن است که بال مرغ طعم دار نشده کیلویی چهل هزار تومان به فروش می‌رسد و در شهریار پوست مرغ کیلویی هشت هزار تومان فروخته می‌شود!

قرارگاه ساماندهی بازار مرغ اخیراً قیمت مصوب مرغ را از ۲۰ هزار و ۴۰۰ تومان به ۲۴ هزار و ۹۰۰ تومان افزایش داد تا تولیدکنندگان انگیزه بیشتری برای تولید و عرضه مرغ به بازار داشته باشند؛ مسئولان وعده دادند با افزایش قیمت مرغ مصوب، قیمت مرغ غیردولتی که بالای ۳۰ هزار تومان بود نیز با افزایش تولید و عرضه، کاهش پیدا کند و به قیمت مصوب نزدیک شود اما بررسی‌های میدانی  نشان می‌دهد همچنان در عمده مرغ فروشی‌های سطح شهر تهران و بسیاری دیگر از شهرها قیمت مرغ بالاتر از ۳۰ هزار تومان است و برای دریافت مرغ با نرخ مصوب مردم باید ساعت‌ها در میادین میوه و تره بار در صف بایستند.

قیمت مرغ زمانی که دولت حسن روحانی در سال ۹۲ روی کار آمد حدود ۶,۴۰۰ تومان در هر کیلوگرم بود و اکنون قیمت مرغ غیردولتی در مغازه‌ها بالای ۳۵ هزار تومان است؛ ۶ برابر شدن قیمت این ماده پروتئینی در دوره مدیریت دولت یازدهم و دوازدهم موجب شده مرغ طی دو سال گذشته از سبد مصرف نه فقط دهک‌های پایین درآمدی بلکه حتی دهک‌های متوسط نیز حذف شده یا مصرف آن به شدت کاهش یابد؛ حذف یا کاهش مصرف مرغ در سبد مصرف بسیاری از خانوارها طی دو سال گذشته در حالی است که از سال ۹۷ با افزایش شدید قیمت گوشت قرمز و حذف آن از سبد مصرف خانوارها، مرغ جایگزین آن شده بود.

یادآوری این نکته نیز خالی از لطف نیست که از ابتدای سال ۱۳۹۹ تا هفتم اسفندماه همان سال، ۳.۵ میلیارد دلار ارز ترجیحی برای واردات نهاده‌های دامی (جهت تولید دام و طیور) اختصاص یافت اما این یارانه سر سفره مردم نیامده است و مردم جز گرانی، نشان دیگری از این اقلام ندارند.

برنج نیز از دیگر کالاهایی است که طی یکسال اخیر افزایش قیمت چشمگیری را تجربه کرده است. در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم برنج هندی دانه بلند ۱۱۲۱ در بازار ۱۹ هزار تومان است ضمن اینکه برنج هندی با وجود داشتن قیمت مصوب ۱۸۵۰۰ تومانی، اما در بازار با نرخ‌های متنوع و بالاتر از نرخ مصوب عرضه می‌شود و نرخ‌های ۱۹، ۲۲ و حتی ۲۷ هزار تومان برای آن اعلام می‌شود.

برنج‌های ایرانی نیز قیمت‌های بالایی دارند؛ قیمت هر کیلوگرم برنج پر محصولی مانند شیرودی حدود ۲۲ هزار تومان و رمضانی ۲۱ هزار تومان است. قیمت هر کیلوگرم برنج طارم معطر ۲۶ تا ۳۹ هزار تومان، برنج هاشمی ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان، برنج طارم محلی ۳۸,۵۰۰ تومان و برنج هاشمی دودی ۴۲ هزار تومان است.

قاسم نوده فراهانی، رئیس اتاق اصناف تهران اخیراً در زمینه قیمت برنج گفته است: قیمت برنج هندی ۱۸ هزار و ۵۰۰ تومان، برنج تایلندی ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومان، شکر ۸ هزار و ۷۰۰ تومان تعیین شده است و هیچ‌کس حق ندارد گران‌تر بفروشد.

اما این «حق ندارد» ها در سطح بازار بازتابی ندارد و فروشندگان به قول یک خانم کارمند، «هر چقدر بتوانند گوش مردم را می‌بُرند».

از دیگر کالاهایی که مردم طی این مدت در خرید آن دچار مشکل هستند، روغن است؛ آن طور که مردم به  گفتند در حال حاضر قیمت روغن ۲ لیتری مخصوص پخت و پز در فروشگاه‌های زنجیره‌ای حدود ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان و در مغازه‌های سطح شهر بالای ۳۰ هزار تومان است و روغن سرخ کردنی هم پیدا نمی‌شد.

یک خانم کارمند هم به گفت: ما سالهاست روغن جامد حلب ۵ کیلویی استفاده می‌کنیم و بدلیل مزاج‌مان، نمی‌توانیم روغن مایع مصرف کنیم. الان ماههاست روغن حلب ۵ کیلویی در هیچ فروشگاهی پیدا نمی‌شود اما در مغازه‌ها موجود است و ۱۵۰ هزار تومان به بالا می‌فروشند؛ در حالی که قیمت درج شده بر روی آن ۷۰ هزار تومان است. این روغنی که باید در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با نرخ مصوب به مردم عرضه شود اما مشخص نیست چرا از مغازه‌ها سردرمی‌اورد. مسئولان هم دائم مصاحبه می‌کنند و می‌گویند کمبود نداریم.

بررسی میدانی  از فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم نشان می‌دهد فروشگاه‌ها در ساعات مشخصی از روز قفسه روغن را پر می کنند و معمولاً مردم هم برای خرید روغن در همان ساعات در فروشگاه‌ها صف می کشند و وقتی موجودی قفسه تمام می‌شود، قفسه دوباره شارژ نمی‌شود و عرضه دوباره روغن به روز بعد موکول می‌شود.

آقای بازنشسته ای که در یکی از شعب فروشگاه زنجیره‌ای در منطقه ۵ مشغول خرید است به گفت: دولت با تصمیمات غلط، همه مردم را دلال کرده است. سه روز است می‌خواهم روغن سرخ کردنی بخرم اما وقتی مراجعه می‌کنم، می‌گویند تمام شده است. خب تکلیف مردم را روشن کنید این چه وضعی است که گرفتار مان کرده‌اند؟ می‌گویند چون ارز ارزان برای روغن می‌دهند، دلال‌ها روغن را جمع می کنند… خب طوری تصمیم بگیرید که دلال‌ها فرصت دلالی نداشته باشند.

قاسم علی حسنی، دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی در این زمینه گفته است: در روغن کمبود آن‌چنانی وجود ندارد بلکه بیشتر گران فروشی به چشم می‌خورد، چراکه اگر مشتری بخواهد روغن ۷۱ هزار تومانی را ۱۰۰ یا ۱۱۰ هزار تومان بخرد، پیدا می‌کند؛ بنابراین این مساله نشان می‌دهد که روغن وجود دارد اما گران است.

به گفته وی رانت موجود روی قیمت روغن نباتی ناشی از اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات روغن خام است که منجر به سوءاستفاده عده‌ای می‌شود و با برهم زدن تعادل میان عرضه و تقاضا، گرانی را رقم می‌زند.

دبیرکل اتحادیه بنکداران مواد غذایی با بیان اینکه تمام فرآیند تأمین و توزیع روغن از صفر تا صد از جمله اختصاص ارز ترجیحی، تأمین مواد اولیه، قیمت‌گذاری و توزیع در اختیار دولت است، افزوده است: ارز ترجیحی باید از واردات روغن خام حذف شود تا رانت موجود روی قیمت روغن از بین برود؛ اگر ارز ترجیحی حذف شود، انگیزه سوءاستفاده و دلالی از بین می‌رود و با ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، گران فروشی از بین خواهد رفت.

وی گفته است فارغ از فسادی که ارز ترجیحی در بازار روغن ایجاد کرده، نباید از نقش دلالان در شبکه توزیع هم غافل بود؛ شبکه توزیع در ایران معیوب است و باید اصلاح شود.

در این میان، بازار پرتلاطم گوشت قرمز و افزایش سرسام‌آور قیمت این محصول باعث شده که گوشت عملاً از سبد مصرف دهک پایین و حتی متوسط جامعه حذف شود. براساس گزارشهای میدانی، قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی هم اکنون ۱۶۲ هزار تومان و گوشت گوساله (مغز ران) ۱۳۱ هزار تومان است.

در این راستا علی اصغر ملکی، رئیس اتحادیه گوشت گوسفندی در گفتگو با با بیان اینکه هم اکنون نمی‌توان قیمتی را برای گوشت اعلام کرد، گفت: در حال حاضر بازار در نوسان است و با توجه به اینکه تازه شروع به کار کرده، قیمت‌ها تثبیت نشده است.

وی با اشاره به اینکه در ماه مبارک رمضان اتفاق خاصی در بازار گوشت گوسفندی رخ نمی‌دهد، اضافه کرد: عرضه دام به وفور انجام می‌شود و زیاد است ضمن اینکه توزیع گسترده مرغ که در حال انجام است، بسیار در بازار گوشت تأثیرگذار است و باعث می‌شود قیمت گوشت نیز کاهش یابد.

ملکی ادامه داد: براساس تجربیات سال‌های اخیر، مردم در سه روز اول ماه مبارک رمضان خریدهای خود را انجام می‌دهند و بعد از آن شاهد رکود در بازار هستیم.

به گفته وی طی ۷ روز اخیر نیز قیمت گوشت گوسفندی بین شش تا هفت هزار تومان کاهش یافته است.

به نظر می‌رسد تصمیم غلط دولت برای تداوم پرداخت ارز ترجیحی به واردات برخی اقلام و مدیریت ضعیف در مدیریت حلقه‌های تأمین تا توزیع این اقلام مهمترین دلایل نابسامانی بازار کالاهای اساسی است؛ از عدم تخصیص به موقع ارز، عدم تأمین به موقع تا قیمت گذاری دستوری و عدم نظارت صحیح بر زنجیره تأمین تا توزیع، از جمله ضعف‌هایی است که در شکل گیری شرایط فعلی بازار نقش مؤثری داشته است و مردم را برای تأمین اقلام اساسی مورد نیازشان به دردسر انداخته است. یعنی نه تنها گرانی شدید این اقلام به مردم تحمیل شده بلکه برای دسترسی به همین اقلام گران، باید زحمت زیادی را متقبل شوند و گاهاً ساعت‌ها در صف بایستند.

انتظار می‌رود با توجه به درپیش بودن ماه مبارک رمضان، اقدامات ستاد تنظیم بازار برای مدیریت عرضه این اقلام نمود بیشتری در بازار داشته باشد و مردم برای مصارف ماه رمضان در تأمین اقلام با مشکلات کمتری مواجه شوند.

منبع:مهر