هما کبیری: «بستنی اکبرمشتی جهانی شد». این خبر را چندی پیش روزنامه برلینر سایتونگ در بخش اخبار محلی خود منتشر کرد. نمایشگاه تولیدات مواد غذایی برلین با عنوان هفته سبز امسال با معرفی بستنی زعفرانی ایرانی یا همان بستنی اکبرمشتی همراه بود تا این نوع بستنی را به شهرهای مختلف آلمان ارسال کند. اکبرمشتی که نخستین بستنی‌فروشی ایرانی را در سال 1314 تاسیس کرد، هیچ‌گاه گمان نمی‌کرد روزی جهانی شود. شاید سفری که اکبرمشتی با فخرالدوله - مادر علی امینی- به فرانسه رفت تا برایشان در فرنگ بستنی سنتی خودش را سرو کند، می‌توانست آغازی برای جهانی شدن بستنی ایرانی به عنوان یکی از خوراکی‌های ایرانی باشد اما این اتفاق هنوز هم نیفتاده و غذاهای ایرانی هنوز هم جهانی نشده‌اند. اما امروز بعد از گذشت بیش از 78 سال از تاسیس این بستنی‌فروشی در تهران، بالاخره این بستنی راهی اروپا شد تا شرکت بستنی‌سازی فلوریدای آلمان این محصول را در کنار محصولات محلی خود تولید و در شهرهای مختلف آلمان عرضه کند. این شرکت همچنین قرار است بستنی زعفرانی ایرانی را در کنار بستنی‌های میوه‌ای ایرانی با طعم‌های مختلف از جمله انار، پرتقال و کیوی عرضه کند. توزیع آزمایشی این نوع بستنی حدود 40 روز پیش در یکی از مغازه‌های ایستگاه راه‌آهن منطقه اشپاندائو انجام شد که بستنی‌های زعفرانی و میوه‌ای با طعم انار و کیوی با استقبال مردم آلمان مواجه شد. این اولین بار نیست که ژرمن‌ها از خوراکی‌های ایرانی استقبال کردند، پیش از این هم دوغ ایرانی و کباب ایرانی مورد استقبال آنها قرار گرفته بود. سال‌هاست که ژرمن‌ها دوغ ایرانی را با برند «آبعلی» مصرف می‌کنند و کباب ایرانی نیز در بسیاری از رستوران‌های غیرایرانی آنها سرو می‌شود. درباره تولید و توزیع بستنی ایرانی اکبرمشتی در آلمان، روزنامه برلینر سایتونگ همچنین نوشت: در مراسم تولید آزمایشی بستنی‌های زعفرانی و میوه‌ای ایرانی علاوه بر مسوولان شرکت بستنی‌سازی فلوریدا، نماینده‌ای از بخش اقتصادی سفارت ایران در آلمان و همچنین افرادی همچون «هلموت کله یانک» شهردار اشپاندائو و اعضای شورای شهر این منطقه نیز حضور داشته‌اند. اولاف هون، رئیس شرکت بستنی‌سازی فلوریدا دلیل تصمیم‌گیری‌اش برای تولید بستنی سنتی زعفرانی ایرانی را پیشنهادهایی دانست که به او اعلام شده بود. اما نگرانی آلمانی‌ها برای تولید بستنی اکبرمشتی قیمت بالای زعفران عنوان شده که ممکن است فروش این محصول را با چالش مواجه کند. اما با وجود این این خوراکی ایرانی بازار خوبی در میان مردم اروپایی پیدا کرده است.
جای خالی غذاهای ایرانی در منوهای خارجی
بسیاری از کارشناسان معتقدند تنوع مواد غذایی و منحصربه‌فرد بودن غذای ملت‌ها، ارتباط مستقیم با قدمت و تمدن و فرهنگ آن ملت‌ها دارد. در منوی رستوران بسیاری از کشورهای دنیا غذاهایی به سبک ایتالیا، چین، ژاپن، تایلند یا جنوب شرق آسیا، مکزیک، هندی و عربی وجود دارد. اما در این میان به نظر می‌رسد سهم ایران بسیار کمرنگ است یا سهمی ندارد. چندی پیش بی‌بی‌سی در گزارشی از یونسکو که در یکی از جلسات کمیته‌های ویژه این نهاد در جمهوری آذربایجان برگزار شد، اعلام کرد طرز تهیه غذای واشوکوی ژاپنی به فهرست میراث فرهنگی جهان افزوده شد. پس از طرز تهیه یک غذای فرانسوی، این دومین باری است که یونسکو غذای سنتی یک ملت را به این فهرست اضافه می‌کند. در این نشست یونسکو تعدادی از غذاهای سنتی کشور مکزیک و یک غذای ترکی را نیز به این فهرست افزوده است. این در حالی است که ایران به‌رغم داشتن غذاهای سنتی فراوان و همچنین خوراکی‌های سنتی، هنوز سهمی در این میان ندارد و در رستوران‌های معتبر دنیا نیز رد پایی از غذاهای ایرانی مشاهده نمی‌شود. هرچند اخباری مبنی بر برنده شدن پیتزای قورمه‌سبزی در ایتالیا یا استقبال آمریکایی‌ها از رستوران‌های ایرانی در لس‌آنجلس و مواردی از این دست شنیده می‌شود اما حقیقت این است که به جز سبک فرانسوی که پایه فرهنگ غذایی اروپاست هم‌اکنون غذاهای ژاپنی و تایلندی بیشترین مقبولیت را در سطح جهانی دارند. شباهت و نزدیکی غذاهای ایرانی، ترکی، هندی و عربی موجب شده تا غذاهای ایرانی کمتر هویت مستقل داشته باشند و همواره زیر سایه غذاهای ملل دیگر قرار گیرند. در حالی که تنوع غذایی در استان‌های گیلان و مازندران به تنهایی با نیمی از اروپا برابری می‌کند، اما فقدان یک سیستم منسجم برای شناسایی غذاهای ایرانی موجب شده تا یونسکو کمتر به سراغ غذاهای ایرانی بیاید. البته برخی معتقدند سبک پخت و پز غذاهای ایرانی موجب شده تا کمتر مورد استقبال قرار گیرند، اما آمارهایی که سازمان جهانی غذا در آخرین گزارش خود اعلام کرده حاکی از آن است که بیش از 44 درصد ایرانی‌ها از چاقی رنج می‌برند و 16 درصدشان نیز فشار خون دارند. اما چاقی در اروپا به نسبت جمعیت این قاره 17 درصد، خاورمیانه 15 درصد و ایران 30 درصد است.
دور از ذهن نیست روزی که کباب‌ها، دلمه‌ها، خورش‌ها و حتی قورمه‌سبزی و آبگوشت ایرانی به جمع غذاهای ثبت‌شده ترکی، عربی یا هندی بپیوندند.
تحولات غذا در دنیا
شاید بسیاری از غذاها و خوراکی‌های ایرانی از جمله قورمه‌سبزی، کباب، بستنی، شله‌زرد، عرقیجات و... در میان مردم دنیا شناخته شده باشند، اما به جرات می‌توان گفت هنوز غذاهای ایرانی در دنیا به شکل رسمی ثبت نشده‌اند. خوش‌خوراک بودن ایرانی‌ها در دنیا زبانزد است و همین موضوع موجب شده تا تنقلات ایرانی تنوع ویژه‌ای داشته باشند، اما با وجود این هیچ کدام آنها جهانی نشده‌اند. برخی کارشناسان صنعت غذا معتقدند این صنعت بیشترین تاثیر را از محیط پیرامون می‌گیرد و در معرض تغییر و تحول است. همچنین صنعت غذا بیشترین پتانسیل را برای نفوذ فرهنگی و ایجاد تغییر در عادات فردی و اجتماعی دارد و می‌توان از آن به عنوان بزرگ‌ترین بخش صنعتی جهان یاد کرد. آنچه مسلم است این است که مواد اولیه غذاها و خوراکی‌ها در دنیا معمولاً یکسان است و تفاوت در نحوه ترکیب و ادویه‌های هر منطقه منجر به تولید غذاهای متنوع در دنیا شده است. در این پرونده قرار است این موضوع مورد بررسی قرار گیرد که چرا غذاها و خوراکی‌های ایرانی به‌رغم تنوع در مزه و خوشمزه بودن، جهانی نشده‌اند.
گفت و گو با تنها بازمانده اکبر مشتی
پیدا کردن تنها بازمانده بستنی اکبرمشتی در حالی که بستنی‌سازهای زیادی با این ادعا روزانه فروش زیادی دارند کار مشکلی است. اما خیابان ری را که رو به شمال حرکت کنید 500 متر بالاتر از میدان قیام زیر پل سمت چپ خیابان بستنی‌فروشی وجود دارد که تابلو اکبرمشتی را یدک نمی‌کشد، اما به زعم رئیس اتحادیه بستنی‌فروشان تهران مرحوم اکبرمشتی در همین مغازه بستنی معروف خود را درست می‌کرده است. با حاج حسین کارگر 85ساله اکبرمشتی و حاج عبدالله (سرکارگر اکبرمشتی) گفت‌وگوی کوتاهی کرده‌ایم.
اینجا مغازه اصلی اکبرمشتی است؟
بله، بستنی اصل اکبرمشتی اینجاست. بستنی‌فروشی هر دو طرف مال اکبرمشتی بود.
پس مغازه‌های اکبرمشتی که در میدان سپاه یا میدان تجریش است چه؟ آنها مگر اکبرمشتی نیستند؟
آنها همکار هستند.
اینجا چند سال است که بستنی‌فروشی است؟
120 سال.
چرا اسم بستنی‌فروشی را اکبرمشتی نزده‌اید؟
حاجی وصیت کرده است که اسم اکبرمشتی نزنیم.
می‌دانید که بستنی اکبرمشتی با همین فرمول در آلمان تهیه می‌شود؟
بله، خیلی جاها بستنی اکبرمشتی را می‌زنند. بستنی اکبر را خارج برده‌اند، برای کویت، دوبی و کشورهای اطراف هم می‌برند.
چطور می‌برند؟
داخل کلمن می‌گذارند و می‌برند.
قبلاً که دستگاه بستنی و یخچال نبود چطور بستنی درست می‌کردند؟
از قالب بشکه استفاده می‌کردند. قالب‌های آهنی و بشکه‌های چوبی بود. دور قالب یخ می‌ریختند و قالب را در داخل بشکه می‌گذاشتند و پای آن یخ و نمک می‌ریختند. حتی چند بار هم بشکه بستنی را با هواپیما خارج بردند.
چرا بستنی اکبرمشتی معروف است؟
چون اولین کسی بود که بستنی را به ایران آورد، حتی مظفرالدین‌شاه هم اینجا بستنی خورده است. چون حاج‌عبدالله جاهل محل بود طیب‌خان هم اینجا بستنی خورده است. حاج‌عبدالله می‌گفت من جاهل کارگرها هستم.
تجارت فردا
نظر شما