تره تیزک (شاهی) یک گیاه یک ساله است که طول آن به ۲۰ تا ۳۰ سانیتمتر می‌رسد و به شکل نپخته، بعنوان طعم دهنده به غذا و دم‌کرده مورد استفاده قرار می گیرد. تره تیزک یا شاهی سرشار از املاح معدنی و مانع از رشد سلول‌های سرطانی است و برای رفع گرفتگی رگ های قلب سودمند است.

«تره تیزک» یا شاهی گیاهی یک ساله به ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر است که در نواحی مختلف ایران پرورش می‌یابد. این گیاه که دارای نشاسته و روغن است با فرا رسیدن بهار در دسترس ما قرار می‌گیرد و به عنوان غذا و دارو مصرف می‌شود.

تره تیزک گیاهی خوراکی از تیره چتریان با نام علمی «لپیدیوم ساتیوم» است و به سبب عطر و طعم تندِ مطبوعش، در سطح وسیعی در مزارع سبزی ایران و بسیاری از کشورهای جهان کشت می‌شود.

وجود لکه های سفید روی گیاه تره تیزک که نوعی قارچ است عامل بیماری است و به افراد توصیه می شود از خوردن این نوع تره تیزک‌ها خودداری کنند.

از شاهی که در زبان محلی به آن «تره تیزک» گفته می‌شود به عنوان یکی از گیاهان خودروی بهاری یاد می شود که به صورت خام به عنوان سبزی و به شکل سالاد و یا غذاهای مختلف مصرف می‌شود.

این گیاه اثر بازکننده عروق به خصوص عروق قلب را دارد.

برگ، گل، میوه و دانه را از مهم‌ترین قسمت های این گیاه بهاری است که به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

– از گیاه تره تیزک در موارد آسم و سرفه و بواسیرهای خونی استفاده می‌شود و بسیار رافع است.

– ضد کمبود ویتامین C است و برای بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین C در بدن اثر شفا بخش دارد. یعنی آنتی سکوربوتیک است.

– بازکننده عروق بخصوص عروق قلب.

– از ریشه تره تیزک برای مرحله دوم سیفیلیس استفاده می‌شود.

– تخم تره تیزک ترشح شیر را زیاد می‌کند و به اصطلاح «گالاکتاگوگ» است.

-جوشانده تخم تره تیزک در شیر برای سقط جنین به کار می‌رود.

-به صورت ضماد برای تسکین درد ضربه به کار می‌رود.

-تره تیزک از نظر طبیعت طبق نظر حکمای طب سنتی گرم و نسبتا خشک است.

-باز کننده گرفتگی‌ها و انسداد مجاری کبد و طحال و صاف کننده و مدر بول و خرد کننده سنگ مثانه است.

-در تسریع هضم غذا و تحلیل باد و گاز و نفخ مفید است.

در پزشکی امروزی به سبب وجود مواد معدنی گوناگون و فراوان در این گیاه، آن را دارای خاصیت قوی ضد اسکوربوت، اشتهاآور، مُدرّ، تصفیه کنندة خون و مفید در درمان آنژین صدری می‌دانند.

– شاهی، علاوه بر ویتامین ث دارای مقدار زیادی ویتامین های «آ، ب، و ب۲» است.

-شاهی دارای روغن‌های مایع گوگرددار است که برای مخاط دستگاه تنفس مفید است.

-مصرف چکیده ترتیزک علاوه بر معالجه امراض دستگاه تنفسی، کرم کش نیز است.

-املاح معدنی سرشار از آهن، کلسیم، فسفر، آرسنیک، منگنز، مس، روی و گوگرد است.

-شاهی برای اشخاصی کم خون و مبتلایان به آسم فوق العاده مفید است.

– شاهی، اشتها آور، نیرو بخش، تصفیه کننده خون و ادرار آور است و سنگینی معده و کبد را برطرف می‌کند.

-مصرف شاهی به کسانی که شن و سنگ کلیه و مثانه دارند یا مبتلا به امراض پوستی شده‌اند یا مرض قند دارند یا درد گوش گرفته‌اند توصیه شده است.

-جویدن برگ‌های شاهی تازه لثه‌ها را محکم می‌کند و آنها را سالم نگه می‌دارد.

– شاهی به علت داشتن ویتامین ث در معالجه بیماری قند و امراض پوستی فوق العاده مفید است.

– شاهی دارای ید، آهن و فسفات است.

– نوع دیگر شاهی، بولاغ اوتی به معنای (بوته یا علف چشمه) است که دارای ید و فسفر و آهن می‌باشد و جنبه غذایی و دارویی دارد که بطور خام و به صورت سالاد و پخته مصرف می‌شود.

-خنک کننده، ضد اسکوربوت بوده و ترشحات ریه را تغییر شکل می‌دهد و در بیماری پوست و مرض قند مورد استعمال است و دارای گلوکزید می‌باشد.

– شاهی کک مک را که معمولا در صورت انسان به صورت لکه‌های قهوه‌ای رنگ پدیدار می‌شود برطرف می‌کند. بدین منظور باید برگ شاهی را کوبیده و در مقداری آب خیس کرده، شبانه روزی یک مرتبه بر روی لکه‌ها بگذارند و آنقدر ادامه دهند تا لکه‌ها برطرف شود.

– شاهی لکه‌های سفید پوست را برطرف می‌کند. به این منظور باید تخم شاهی را کوبیده و با کمی عسل مخلوط کرده و بر روی لکه‌ها قرار می‌دهند. این عمل باید روزی یک مرتبه تکرار شود تا بهبودی کامل به دست آید.

– شاهی برای رفع بدبویی زیر بغل مفید است، برای این منظور باید صبح ناشتا مقداری شاهی یا تخم شاهی تناول شده و چند روز متوالی تکرار شود.

– شاهی انار ترش را به انار شیرین مبدل می‌کند. به این منظور باید آب شاهی را گرفته و به دفعات مکرر مانند آب در پای درخت انار ترش چنان ریخته شود که مورد استفاده ریشه قرار گیرد. در این صورت میوه آن به انار شیرین مبدل می‌شود.

— شاهی از سبزی‌های خنک است که مواد معدنی را به بدن می‌رساند.

– نوشیدن یک فنجان کوچک آب شاهی در صبح و ناشتا، کرم را از بین می‌برد و سموم بدن را دفع می‌کند.

– برای التیام زخم‌های چرکی، از مرهمی که از شاهی کوبیده و چند قطره روغن زیتون یا بادام به دست می‌آید استفاده می‌شود.